Akıcı Okuma Nedir ? Akıcı Okuma Nasıl Değerlendirilir ? Uzman ve Ailelere Öneriler

Akıcı okuma yazarın iletmek istediği anlamlara dikkat ederek, gereksiz çaba harcamadan uygun hızda ve doğrulukta, vurgu ve tonlamalara özen göstererek metnin duygularını yansıtarak okumak olarak tanımlanır. Bu tanıma göre, akıcı okumanın üç bileşeni ortaya çıkmaktadır. Bunlar hız, doğruluk ve prozodidir.

Akıcı Okumanın Değerlendirilmesi

Akıcı okuma becerilerini değerlendirmek için kullanacağımız metin özellikleri çok önemlidir. Doğru bir metin seçimi olmadan yapacağımız değerlendirme sağlıklı sonuç vermeyebilir. Öğrencinin özelliklerine göre uygun bir eğitim programı hazırlanırken en önemli kısım değerlendirme bölümüdür. Yapılacak yanlış bir değerlendirme zaman kaybına neden olabilir.

Değerlendirme Metni Nasıl Olmalı?

• Seçilen metinler öğrencilerin daha önce okumadığı metinler olmalıdır.

• Değerlendirme yapılacak olan öğrencinin seviyesine uygun olmalıdır.

• Değerlendirme yapacağımız metinlerin okunabilirlik puanları hesaplanmalı bu hesaplamayı şu siteden yapabilirsiniz www.okunabilirlikindeksi.com

• Değerlendirmeler müfredat temelli yapılmalı.

• Metinlerin yazı özellikleri hep aynı standartta olmalı.

• Türkçe yazı fontu (Alfabet98-ABECE) kullanılmalı, yazı puntosu 14, rengi siyah, satır aralığı 1,5 ve yazı iki yana yaslı olmalı.

• Değerlendirme yapılacak ortam uygun şartlarda öğrencinin özelliklerine göre hazırlanmalı.

Okuma Hızının Değerlendirilmesi

Okuma hızı öğrencinin bir dakikada okuduğu doğru sözcük sayısıdır.  Okuma hızını değerlendirmek için en doğru yöntem öğrencinin metnin tümünde dakikada okuduğu sözcük sayısına göre değerlendirme yapmaktır.

Okuma hızını belirlerken aynı metinden 2 tane olması gerekmektedir. Bir tanesi öğrencinin önüne diğeri işaretleme yapabilmemiz için bizim önümüzde bulunmalıdır.

Okuma hızı belirlenirken uygun değerlendirme metni bireyin önüne konulur. İlk kelimenin okumasıyla birlikte kronometre çalıştırılır. Başlık dahil edilmez. Okuma sırasında bireyin hatalı okuduğu sözcükler kendi önümüzdeki metinden işaretlenir. Okunacak metin bitince kronometre durdurulur. Okunan toplam sözcük sayısından hatalı okunan sözcük sayısı çıkartılır. Daha sonra (Doğru okunan sözcük sayısı/toplam saniye) *60 formülü kullanılarak bireyin bir dakikada okuduğu sözcük sayısı bulunur.

Değerlendirme yapıldıktan sonra öğrencinin müdahaleye ihtiyacı olup olmadığını belirlemek için Türkiye genelinde yapılmış olan çalışmaların dakikada okuma hızına bakılarak karar verilebilir. Bu çalışmalardan bir tanesini Erden, Kurdoğlu ve Uslu, (2002) yapmıştır. 2481 öğrenci üzerinde yapılan bu çalışmaya göre normlar aşağıda tablo olarak verilmiştir. Öğrencinizi değerlendirdikten sonra bu tabloya bakarak müdahaleye ihtiyacı olup olmadığına karar verebilirsiniz.

Okuma Doğruluğunun Değerlendirilmesi

Okuma doğruluğu öğrencinin bir metinde okuduğu doğru sözcük oranıdır. Okuma doğruluğu yüzdesel olarak hesaplanmaktadır. Okuma hızını ölçerken topladığımız verileri kullanarak okuma doğruluk oranını hesaplayabiliriz. Doğru okunan sözcük sayısının toplam okunan sözcük sayısına bölünüp 100 ile çarpılmasıyla doğru okuma yüzdesi bulunur.

(Doğru okunan sözcük sayısı/toplam sözcük sayısı) *100

Değerlendirme yapıldıktan sonra öğrencinin müdahaleye ihtiyacı olup olmadığını belirlemek için okuma doğruluk oranlarının sınıflandırılmasına bakılarak karar verilebilir.  Okuma doğruluk oranları; %89 ve altını endişe(başarısız) düzey, %90 ile %95 arasını öğretimsel düzey, %95 ile %100 bağımsız düzey olarak sınıflandırılmıştır. Öğretimsel düzey öğrencinin okuma hataları yaptığını ve desteğe ihtiyaç duyduğunu gösterirken, endişe düzeyi öğrencinin okumakta zorlandığını ve okuma doğruluğuna acilen müdahale yapılması gerektiğini ifade eder.

Prozodinin Değerlendirilmesi

Prozodi, metne uygun ve doğal bir ses tonu kullanarak doğal bir sesle, vurgu, ritim ve noktalama işaretlerine dikkat ederek okunmasıdır. Prozodi okuduğunu anlamayı doğrudan etkileyen bir akıcı okuma bileşenidir. Prozodinin değerlendirilmesi akıcı okumanın diğer bileşenleri olan hız ve doğruluğa göre daha zordur. Bunun nedeni ise prozodinin birçok alt bileşenden oluşmasıdır.

Prozodi değerlendirilirken ses kayıt cihazına ihtiyacımız vardır. Değerlendirme metninin özelliklerine uygun olarak hazırlanan metin öğrenciye verilir ve okuması istenir. Öğrencinin okuması ses kayıt cihazına kaydedilir. Daha sonra bu kayıt uzman tarafından dinlenerek Keskin, Baştuğ & Akyol tarafından geliştirilen Prozodik Okuma Ölçeğine göre değerlendirilir. Burada değerlendirme göreceli olacağı için 2. Bir kişi tarafından değerlendirilmesi daha sağlıklı ve doğru sonuç verecektir. 15 maddeden oluşan bu ölçekte alınabilecek maksimum puan 60’dır. 30 ve üstünde puan alanlar prozodik okuma olarak yeterli bulunmaktadır.

Ölçmediğimiz şeyi bilemeyiz. Bilmediğimize müdahale edemeyiz. Doğru ölçmek akıcı okumanın geliştirilmesi için yapılacak ilk ve en önemli adımdır.

İlhan KANLI

Uzm. Özel Eğitim Öğretmeni