Alıcı Dil Becerileri Nelerdir ? Nasıl Geliştirilir ?
Herkese merhaba bu yazımızda alıcı dil becerilerinden bahsedeceğim. Yönerge takip becerilerini ayrı bir başlık olarak ele alacağım için burada değinmeyeceğim.
ALICI DİL BECERİLERİNİN ÖNEMİ NEDİR?
Alıcı dil becerileri kısacası ‘’bilme’’ durumudur. Örneğin bir çocuk bardağı, babayı ve ver eylemini biliyor, annesi ‘’Bardağı babana ver.’’ Dediğinde bu cümleyi anlaması alıcı dil becerisidir, çocuğun söyleneni yerine getirmesi yönerge takip becerisidir ki bunu yapabilmesi için üç kelimeyi de bilmesi gerekir. Çocuğun babasının elma yediğini görüp ‘’babam elma yedi.’’ Demesi ifade edici dil becerisidir. Bu cümleyi kurabilmesi için yine bu üç kelimeyi bilmesi gerekir ki bu da yine alıcı dil becerisidir.
Özetle alıcı dil becerileri, ifade edici dil becerilerinin önkoşullarından birisidir.
Alıcı dil becerilerini 3 alt başlıkta inceleyeceğim.
Nesne ayırt etme becerileri
Kişi ayırt etme becerileri
Eylem ayırt etme becerileri
Alıcı dil becerilerinde yer alan alt amaçlar nelerdir?
Konuşan kişiye dikkatini yöneltir.
Konuşan kişiyi jest ve mimiklerle dinlediğini beli eder.
Nesneleri ayırt eder
Eylemleri ayırt eder.
Eylemleri dramatize eder.
Nesneleri kategorilerine göre ayırt eder.
Nesneleri özelliklerine göre ayırt eder.
Nesneleri işlevlerine göre ayırt eder.
Kişileri ayırt eder.
Sesleri ayırt eder.
Olayları oluş sırasına göre sıralar.
Olmayanı gösterir.
NESNE AYIRT ETME BECERİLERİ NASIL ÇALIŞILIR ?
Çocuğun günlük yaşamında olan ve kolayca tutabileceği 15-20 kadar nesne seçilir.
‘’ver’’ komutu veya ‘’göster’’ komutu ile çalışılır, bu çocuktan çocuğa değişir.
İlk başta tek nesne daha sonra iki arasından olacak şekilde ve birbirlerinden ayırt etmesi kolay olacak şekilde çalışılır. Örneğin kirazla elma arasından seçim yaptırmak yerine elma ile araba arasından seçim yaptırmak daha kolaydır.
Önce 3 boyutlu nesnelerle çalışılır. 3 boyutlu nesnelerde bağımsızlığa ulaşınca nesne kartlarına geçilebilir.
Dikkat edilmesi gerekenler
Mutlaka betimleyerek pekiştiriniz (sadece ‘’aferin’’ yerine ‘’aferin çok güzel elmayı verdin.’’ )
Aynı nesneyi, masanın hep aynı tarafına koymayınız. Bu çocuğa ekstra ipucu sağlar ve yanlış koşullanmasına sebep olur.
Nesneleri çocuğun günlük yaşamına uygun seçiniz. Evde kulplu bardak kullanıyorsa kulplu bardak tercih ediniz.
Ölçütümüz 5/5 veya 9/10dur. Bir nesne bu seviyeye ulaşmadan ikinci nesneye geçmeyiniz.
Öğrendiği her nesneyi bir sonraki nesneye geçişte 2. Seçenek olarak kullanınız. Bildiği nesnelerin arasından tercih yapmasını sağlayınız.
Çocuk ilk başta zorlanabilir, model olma veya fiziksel yardım uygulayabilirsiniz. İpucunu ve pekiştireci kademeli olarak geri çekmeniz gerekir bu da iyi bir plan gerektirir.
EYLEM AYIRT ETME BECERİLERİ NASIL ÇALIŞILIR ?
Alıcı dil becerilerini çalışmak için taklit becerilerinde çocuğun bağımsızlığa ulaşması gerekir.
Öncelikle tek eylemli sözel yönergelerle başlanır ve model olunarak öğretilir. ‘’al, ver, at, sür, bak, otur, kalk, tak, aç, kapat’’ vs.
Bildiği nesnelerle bildiği eylemler arttıkça cümlelerde uzayacaktır. Örneğin ilk başta ‘’kapat’’ diye yönerge verirken kapıyı öğrendikten sonra ‘’kapıyı kapat’’ diye yönerge verebiliriz.
Daha sonra iki eylemli yönergelere geçilir ‘’ kapıyı kapat, ışığı aç.’’
Çocuğa bir yandan tekli şekilde yeni eylemler öğretirken bir yandan da öğrendiklerinin ikili yönergeler şeklinde tekrarı sağlanır.
Eylem ayırt etme becerilerinde yine eylem kartları ile nesne ayırt etme becerisinde olduğu gibi ‘’…. Yapan çocuğu göster.’’ Şekilden de çalışılabilir.
KİŞİ AYIRT ETME BECERİLERİ NASIL ÇALIŞILIR ?
Kişi ayırt etme becerilerine aile üyelerinden başlanır.
Çocuğun hayatında kim varsa onların resimleri kullanılır.
Aile bireyleri ilk önce gerçek olarak kullanılır ve yönergeleri gerçekleştirme de görev alırlar. Örneğin ‘’babaya ver’’ ‘’anneye git’’ gibi.
Daha sonra aile bireylerinin fotoları (vesikalık gibi her fotoda tek kişi) nesne ayırt etmedeki gibi çalışılır. ‘’anneyi göster’’
Daha sonra genel kişi ifadeleri ( abi, abla, çocuk, bebek, ) ve meslekler olarak çalışmalara devam edilebilir.
UYARLAMALAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Alıcı dil becerileri bir dönem çalışılıp biten değil, çocuğun gelişimi ilerledikçe sürekli olarak uyarlamaların yapılıp çocuğa yeni bilgilerin sunulacağı bir alandır. Ayrıca tüm nesne, kişi ve eylemleri öğretmek imkansızdır.
Genelleme çalışmalarına dikkat etmek önemlidir. Örneğin tek bir çeşit bardak yoktur, çocuğun bu bardak çeşitlerinin hepsini bardak olarak edinmesi gerekir. Bardağı öğrenen bir çocuk, bardağın işlevlerini(su bardağı, çay bardağı ) ve şekillerini ( kulplu bardak, kulpsuz bardak) sınıflamayı da öğrenmesi gerekir. Burada ifade edici dildeki söz öbeklerinin temeli atılmaktadır.
Alıcı dil becerilerini desteklemenin en güzel yolu çocuğu günlük hayatın içerisinde işlere dahil etmektir. Örneğin bulaşık makinesini boşaltmakta annesine yardım eden bir çocuk birçok mutfak eşyasını öğrenebilir. Yine oyunlar hem alıcı dil becerilerini edinmesi için fırsat sunarken hem de edindiği bu bilgileri kullanması ve kalıcı öğrenmeler için çok değerlidir.
Ailelere tavsiyem, nesne kartları ile alıcı dil becerilerini çalışmaktansa hem günlük yaşam faaliyetleri hem de oyunlar ile çocuklarını desteklemeleridir. Burada çocuğunuzun öğretmeni ile istişare yaparak ve çocuğunuzun sevdiği oyunları da göz önünde bulundurarak çalışmaları yine kendi öğretmeniz ile organize etmeniz gerekir.
Alıcı dil becerilerindeki diğer alt amaçlarda, yukarıda belirttiğim esaslara uygun olarak çalışılabilir.
Sorularınızı forum kısmına yazarak sorabilirsiniz.
SELÇUK BAYRAM
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Commentaires