Çocuğuma ' Zamirleri ' Nasıl Öğretebilirim ?

Merhaba, bu yazımızda özel gereksinimli çocuklara zamirlerin öğretiminden bahsedeceğim.

Özellikle otizmden etkilenmiş bireylerde ben yerine adını kullanma veya ben/sen kavramlarının karışması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Zamirlerin öğretiminde genel hatları, dikkat etmemiz gerekenleri ve püf noktaları incelemeye başlayalım.

DOĞRU SORU DOĞRU CEVAP

KİM > ben, sen, o

KİMİ> beni, seni, onu

KİME> bana, sana, ona,

KİMİN> benim, senin, onun

Sorular ile cevapların ek çekimi gördüğünüz gibi aynıdır. Peki biz bu soruları neden birisine sorarız ? veya bu cevapları neden kullanırız ? düşünmemiz gereken nokta burasıdır.

Çocukla birlikte doğru etkinlikler ve doğru yaşantılar deneyim kazandırma şansımızı arttıracaktır. Bu kavramları resimli kart türevi materyal ile de çalışmak mümkün AMA tecrübelerimle şunu söyleyebilirim ki hem kalıcı değil hem de bilgiyi transfer etmekte çocuklar zorlanıyor.

TAKTİKLER

BEN/ SEN > ..... kim yaptı ? / ..... kim yapacak ?

Çocukla birlikte bir rol oyun (tamircilik,evcilik vb.) oynadığınızı düşünün. Oyunun içindeki eylemleri kimin yapacağını sorabilirsiniz.

Kim tamir edecek ? - Kim yemek yapacak ? gibi soruları oyunun akışını bozmadan yerleştirdiğinizde zamirleri kullanması için fırsat yaratmış oluruz. Bu kavramları kullanan bir akranını model olması için oyuna dahil etmekte öğrenmeyi hızlandıracaktır.

BANA/SANA > .... kime atayım ? / ..... kime vereyim ?

Bir grup etkinliğinde çocuklarla birlikte top oynadığınızı düşünün. Öğretmen top eline alıp ''kime vereyim?'' diye sorduğunda çocuklar ''bana bana '' cevabını vermeye başlar. Gördüğünüz gibi zamiri bağlamına uygun bir etkinliğin içinde ihtiyaç haline getirdik.

BENİM/SENİN > ..... kimin?

Çocukla birlikte kıyafetleri katladığımızı düşünelim. Çocuğun pantolonunu elimize alıp ''Bu kimin?'' diye sorarsak ''benim'' cevabı için fırsat yaratmış oluruz.

İŞARET ZAMİRLERİ

• Bu, şu, o, bunlar, şunlar, öteki, beriki, bura, şura vb.

• Temel mesele yukarıda belirttiğim ile aynıdır. Çocuk ile birlikte tamircilik oynadığımızı hayal edelim. Oyunun içerisinde bir figür olarak ''tamirhane nerede ?'' diye sorarsanız ''burada, şurada'' cevaplarına fırsat yaratmış oluruz. Veya bir çiftlik oyunun içinde ''İnekler nerede uyusun?'' diye sorduğumuzda '' burada uyusun.'' cevabına fırsat yaratmış oluruz. DİKKAT sırf soru sormak için soru sormayın, oyunun içinde bir figür olun ve oyunun akışı bozmadan gerçekten ihtiyaç duyarak soruları sorun.

• Ailelerin yaptığı en büyük hata. çocukla hayvaları kurtarma oyunu oynuyor veya tamircilik oynuyor. Oyunun ortasında ''peki Ahmet bu oyuncağı sana kim aldı?'' diye soru soruyor. Şimdi o sorunun orda manası ne ? ne gereği vardı o sorunun? oyunun içinde bir ihtiyaç oluşturup soruyu sorsanız çocuk cevaplayacak ama gökten inercesine soru sorarsanız çocuk sizi duymazlıktan gelecektir.

ETKİLEŞİM ŞART

Piyasada zamirlerin, eklerin öğretimi ile ilgili yüzlerce materyal bulabilirsiniz. Bunları kendinize rehber olması açısından kullanabilirsiniz. AMA zamirlerin kullanımında zorlanan, karıştıran bir çocuğun eksikliğini bunlarla kapatmaya çalışmak yetersiz kalacaktır. NEDEN?

Çünkü sürekli olarak hayatın içinde kullanılan neredeyse ağzımızdan hiç düşmeyen zamirleri bu kadar uyarana rağmen, bir çocuk zamirleri kullanmakta zorlanıyorsa daha az yaşantıya ile tamamlayacağını düşünmek doğru olmaz. Tam aksine daha fazla yaşantı daha fazla uyaran daha fazla etkileşim gerekir.

İHTİYAÇ YARATMAK

Biz bu kelimeleri bir ihtiyaç doğrultusunda kullanıyoruz. Bir arkadaşımıza durduk yere ''kalem orada- kalemi ben aldım- kalem benim.'' demiyoruz. Bir ihtiyaç hasıl oluyor ve biz zamirleri kullanıyoruz.

Neredeyse her oyunun içerisinde bu kavramlar çalışılabilir. Önemli olan çocuğun sevdiği oyunun içerisinde, eğlenceyi bozmadan (çok soru sormadan) bu kelimeler için ihtiyaç oluşturmak ve çocuğun bu kavramları kullanması için fırsat yaratmaktır.

Örneğin çocukla karşılıklı olarak buz kırma oyunu oynuyorsunuz. ''SIRA KİMDE?'' sorusunu sorarsanız ya ismiyle cevap ya da ''bende'' der. İsmiyle cevap veren çocuğa siz ''bende'' diye model olup düzeltmeye kalktığında kargaşa olur. Bu yüzden üçüncü bir kişinin çocuğa replik olarak vermesi gerekir. Çünkü siz oyundaki sıra size geldiğinde ''bende'' zamirini kullanacaksınız, bir de çocuğa 'bende' diye model olursanız bende/sende kavramları birbirine girer.

AKRAN ÖĞRETİMİ

Tecrübelerime dayanarak söylüyorum, zamirlerin öğretiminde akran temelli öğretimden daha sağlam bir çalışma görmedim. Oynanan grup oyunlarının içerisine doğru soru/doğru cevap denklemini yerleştirip, zamirleri kullanan akranları model olarak kullandığınızda öğrenme eksiği olan çocuklar çok hızlı bir şekilde zamirleri kavrayacaktır.

İŞTE tam bu sebepten dolayı da grup dersleri var. Bazen aileler bu grup dersleri ne işe yarıyor diye soruyorlar ve bireysel ders talep ediyorlar. Ama sosyal bir varlık olan insanın sosyalleşerek öğrendiği ve bağlamını/mantığını oturttuğu çok fazla kavram ve beceri vardır. Evet bazı çalışmalarda hızlı yol almak adına bireysel dersler önemli olabilir ama çocukların akranlarından öğrenme hızı da azımsanamayacak kadar yüksektir.

Sizlere kısaca zamirlerin öğretiminde neler yapmanız ve nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlattım. Sorularınızı soru/cevap kısmından sorabilirsiniz. Sitemize üye olmayı unutmayalım.

SELÇUK BAYRAM

ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ