Çocuk Gelişimi Kitap Önerileri ve Merak Edilenler

:

Bu yazımda çocuk gelişimi hakkında, konunun bilimsel anlamdaki ilk duayenlerinin konuya bakış açısını ve alana dair kitaplar hakkında bilgi vermiş olacağım. Bu alandaki ilk bilimsel araştırmaları yapan ve bu konuda ilk literatür bilgileri yayınlayanlara baktığımızda Sigmund Freud , Erik Erikson , Jean Piaget ,John Bowlby gibi ünlü bilim insanlarını görmekteyiz.

Bu bilim insanlarının çocuğun gelişim evreleriyle ilgili kuramlarını ele alacak olursak sanırım ilk freud ile başlamak gerekir. Freud da göre bireyin kişilik oluşumu ilk 5 yılda oluşsa da bunun işlenmesi ise daha sonraki yıllarda olmaktadır. Bireyde 6 yaş civarı bir durgunluk oluşmakta, kişiliğin dinamikleri ise daha dingin hale gelmektedir. Ergenlikte ise bu dinamikler yeniden canlanmakta ve yetişkinliğe doğru tekrar durulabilmektedir.

Freud’a göre psikoseksüel gelişim evrelerini inceleyecek olursak:

1] Oral dönem (0-2 yaş): Bu dönemde haz kaynağı ağızdır. Bebek nesneleri tanımak ve keşfetmek için onları ağzına götürmekte ve yine bu dönemde anneye bağlılık oldukça ön plandadır, çünkü bu dönemde anneye bağlılık beslenme emme nedeniyle had safa dadır. Bireylerde bağımlılık duyguları da bu dönemde oluşur ve yaşam boyu devam etmektedir.

2] anal dönem (2-3 yaş): Çocuğun 2-3 yaş arasındaki bu dönemi tuvalet alışkanlığı kazandığı bir dönemdir. Bu alışkanlık çocuğun kişilik gelişimi açısından oldukça önemlidir. Yine bu dönemde annenin tutum ve davranışları çocuk üzerinde çok etkilidir. Aslında bu dönemde besinler sindirilir, boşaltım sistemi ve bağırsaklar üzerinde bir basınç oluşur, çocuk dışkılama ile bu basınçtan kurtulur ve bir rahatlama yaşar. Eğer annenin bu dönemdeki tutumu çocuk üzerinde olumsuz olursa çocuk anneyi cezalandırmak açısından olumsuz davranışlar gösterip dışkılamayı erteleyebilir, kabız olabilir veya olur olmaz yerde dışkılama yaparak anneyi cezalandırabilir. Anne eğer tuvalet alışkanlığı döneminde teşvik edici davranışlarda bulunur ise çocuk dışkılama olayının önemini kavramakta ve ileri ki yaşamında çalışkan, üretken ve yaratıcı olabilmektedir.

3]Fallik dönem (3- 6 yaş): Çocuğun cinsel kimliğinin gelişmeye başladığı ve çocuğun cinsel organlarını keşfetmeye ilgisinin artığı bir dönemdir ve yine bu dönem çocuğun cinsel organlarının işlevi ile ilgili bilgilere sahip olduğu, bedenini tanıdığı ve cinsel kimlik gelişimin oluştuğu, buna eşlik eden çocukluk çağı mastürbasyonunun geliştiği bir dönemdir. Freud göre, yine bu döneme eşlik eden oedipus karmaşası, (farklı cinsten ebeveynine olan cinsel içerikli duygular) ortaya çıkmaktadır. 3 ile 5 yaş arası çocuklar bu karmaşanın etkisi altındadır. Bu karmaşa 5 yaş sonrası ya ortadan kalkar ya da bastırılır lakin yaşam boyu kişiliği etkilemeye devam etmektedir. Karşı cinsle ve otorite figürleri ile olan ilişkiler eodipus karmaşasının yaşanış biçiminden etkilenmektedir. Bu karmaşa kız ve erkek çocuklarında farklılık göstermektedir. Erkek çocuklarında (oedipus ) kız çocuklarında ise (elektra) kompleksi olarak kendini gösterir. Erkek çocuğun annesine karşı beslediği cinsel içerikli duygular ve babasına karşı duyduğu öfke çocuğun anne babasıyla çatışmasına neden olmakta ve çocuğun babasının kendisini cinsel organından yoksun bırakacağından korkmaktadır. Freud çocuğun duyduğu bu korkuyu ( kastrasyon anksiyetesi ) olarak tanımlamıştır. Bu korku çocuğun annesine duyduğu cinsel isteğin ve babasına duyduğu öfkenin bastırılmasına ve baba ile özdeşleşmeye yardımcı olur. Bu duygunun bastırılması yine freud’ un tanımladığı id -ego -süper egodaki en son gelişim basamağıdır. Freud a göre süperego erkek odipus karmaşasının mirasçısıdır. Çünkü süperego ensest ilişkilere ve saldırganlığa karşı koyan bir siper niteliğindedir. Elektra kompleksi ise: bu dönemde kız çocukları erkek çocuklarınkinden farklı bir cinsel organa sahip olduklarını anlar, bu nedenle bir hayal kırıklığı yaşarlar ve bu durumdan dolayı da annelerini sorumlu tutmaktadırlar. Bu sebeple annelerini sevgi nesnesi olmaktan çıkartıp tüm sevgilerini babaya yöneltmektedirler. Çünkü onlara göre babaları değerli bir organa sahiptir ve bu nedenle babalarına ve diğer erkeklere karşı bir kıskançlık duymaktadırlar. Freud bu durumu , (penise imrenme) olarak nitelemektedir. Psikolojik açıdan kız çocuğu erkek çocuğu doğurduğunda bu korkudan kurtulmaktadır.

4]Latent dönem (6-12 yaş): Freud ‘a göre bu dönemde cinsel güdüler oldukça dinginlik göstermektedir. 5 yaş ve sonrası bu cinsel güdüler bir dinginlik içerisine girmekte ve bu süre ergenlik dönemine kadar devam etmektedir.

5]Genital dönem (12- + yaş): Bu dönem bireyin ergenlik döneminin başlangıcını, cinsel çekicilik, meslek planlaması, grup etkinlikleri, toplumsallaşma, yuva kurma isteğinin ortaya çıkmasını kapsamaktadır ve yine bu dönemin en belirgin işlevi iremeye yöneliktir.

Çocuk Psikolojisinde Erikson’a göre Psikososyal Gelişim Dönemlerine baktığımızda ise Erikson, Psikososyal gelişimi insan yaşamının tümünü kapsayan bir süreç olarak görmektedir. Erikson bu kuramında normal ve normal olmayan kişilik gelişimine dikkat çekmektedir. Çünkü birey bu aşamaları sağlıklı bir şekilde atlatamaz ise bir önceki kişilik gelişimi basamağında yaşadığı sorunu bir üst basamağa taşımış olur.

Bu gelişim basamaklarını inceleyecek olursak;

1]Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-2 yaş): Daha yaşamının ilk yılları olan bu dönem güven duygusunun gelişimi için çok kıymetlidir.Bebek bu dönemde oral arayışlar içerisinde ve nesneleri bu yolla keşfetmektedir .Yine bebeğin beslenme (emme) ve bakımı anne (bakım veren) ile düzenli olarak sağlandığında bebeğin bakım verenine karşı güveni gelişecektir aksi bir durumda ise bebeğin bakım verenine(ilk bağlanma) ve bundan sonraki süreçlerde ise diğer bireylere karşı güvensizlik duygusu oluşacaktır.

2]Bağımsızlığa Karşı Kuşku ve Utanç (2-3,5yaş): Birey bu dönemde bebeklikten çıkmış artık erken çocukluk dönemine adım atmıştır. Çocuğun bu dönemdeki sinir ve kas sistemindeki gelişmeler yürüme,koşma ve anal kontrolünün ortaya çıkmasını sağlamıştır.Birey yine bu dönemde çevreyi keşfetme , bireyselleşme arzusuyla hareket etmekte ve bu sebeple de ebeveynleriyle çatışma yaşamaktadır .Çocuklar bu dönemde bireyselleşme ile birlikte ne yemek ,giymek istediklerine kendileri karar vermek isterler ,aile bunu çocuğun yeteneği doğrultusunda yönlendirirse bireyde özerklik duygusu gelişmiş olur ,oysa baskıcı bir tutum ile itaat istenirse çocuk kendini engellenmiş hissedecek ve sonraki süreçler için de utanç duygusu geliştirecektir.

3]Girişkenliğe Karşı Suçluluk (4-6 yaş): Bu dönem çocuğun kimlik gelişiminin başladığı dönemdir. Kendisinin kız \erkek olduğunun farkındadır. Etkinlik alanları ve dili oldukça gelişmiştir. Enerji dolu ve çok meraklıdır. Sorgulama yapmaları için izin verirsek deneme \yanılma yaparak girişkenlik duygusunun gelişimine katkı sağlamış oluruz yok yapmaz sürekli denetleyici, aşırı kontrolcü bir tutum izlersek çocukta suçluluk duygusunun gelişmesine sebep oluruz.

4]Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 yaş):Güven , özerklik ,girişimcilik çalışkanlığa yönelik davranışlarda önemli olmakla birlikte bireyin bu dönemdeki okul hayatının da başlamasıyla yeni ortamı keşfetme , uzmanlaşma ve başarma güdülerini desteklemektedir.Bu yılları kapsayan süreç bireyin hem bilişsel hem de fiziksel olarak kendini ortaya çıkararak geliştirmeye çalıştığı bir dönem olmakla birlikte aynı zamanda çocuğun akranları ve öğretmenleriyle sosyal ilişkilerini de geliştirdiği bir süreçtir. Bu çabaları karşısında bireyin başarı duygusu gelişmiş olup kendine karşıda olumlu bir tutum kazanmaktadır. Bu süreçte yaşanan başarısızlıklar ise bireyde aşağılık ve yetersizlik duygusuna neden olmaktadır.

5]Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12-18 yaş): Bireyde bu dönemde fizyolojik değişiklikler ve cinsel dürtüler görülmektedir. Kimlik duygusu gelişmiş, (ben kimim? )sorusuna yanıt aranmıştır. Bireyin bu dönemdeki akranları ve çevresi ile ilintili diğer kurumlar onun kimlik gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Yine bu süreçte birey eğitim hayatı ve meslek seçimi için ebeveynleri tarafından zorlanmaktadır. Hemen her ergen küçükte olsa bu dönemde kimlik bocalamaları yaşayabilmektedir. Burada ki önemli husus şu ki birey yeni özdeşim ve rol kimliklerini birleştirmiş olmalı, aksi bir durum rol karmaşasına sebep olacaktır.

6]Yakınlığa Karşı Uzaklık: Ergenlik döneminin başarılı bir şekilde atlatılmasıyla birlikte evlenme arzusu ile karşı cinsle yakın ilişkiler kurulmaktadır. Sevgi temelli ilişkiler ancak sağlıklı bir kimlik gelişimi ile ortaya çıkmaktadır. Bu dönemde uzun soluklu ilişkiler kuramayan birey kendini çevresinden soyutlayabilir ve içine kapanabilmektedir.

7]Üretkenliğe Karşı Durgunluk: Orta yaşları kapsayan bu dönem de birey sahip olduğu bilgi deneyim ve tecrübelerini yeni kuşaklara aktarmak ve üretim yapmak ister, bunu gerçekleştiremediğinde ise; kendini durağanlık içinde bulur, verimsiz olduğu duygusu kapılır.

8]Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk: Yaşlılık dönemini kapsayan bu evrede birey yaşamın muhasebesini yapmaktadır. Yaşamın doğrularını ve yanlışlarını, bunların bir parçası olduğunu kabul edebilirse bilgelik duygusuna sahip olacaktır. Eğer ki bireyin geçmiş yaşantısından bugüne keşkelerle , pişmanlıklarla dolu bir tablosu var ve bunu artık değiştiremeyeceğini düşünüyorsa umutsuzluğa kapılıp ölüm korkusu yaşayabilmektedir.

Çocuk gelişimi kitap önerileri

• Bireyin ergenlik dönemini psikolojik boyutları ile inceleyen(Mehmet Can) Çocuk Psikolojisi ve Ergenlik Dönemi ,

• bilişsel gelişim,duygularını yönetebilmesi adına (Daniel J.SIEGEL) Bütün Beyinli Çocuk ,

• Bağ kurma ,iletişim Becerileri , Kardeş ilişkileri , sorumluluk duygusu alanlarında (Dr. William SEARS , Dr. Martha SEARS) Başarılı Çocuk kitabı,

• Ebeveyn olma ,çocuk eğitimindeki kritik dönemler ,tuvalet alışkanlığı ,mahremiyet ,gibi konularda (Nevzat TARHAN) Sen Ben Ve Çocuklarımız kitabı,

• Kavgasız Yemek,öfke Nöbetleri,Uyku Problemleri,DEHP ,(Dr.Christopher Green) Çocuk Yetiştirme Sanatı kitabı ,

• Oterite , Özsaygı,Hayır Deme , Bağımlı İlişki (Dr. Perry W. Buffington) Çocuk Yetiştirmede Psikolojik Taktikler ,Kitabı

• Özgüven ,Zeka ,Sorumluluk Duygusu ,Gelkişimi Etkileyen Kalıtım Ve Çevre(Mehmet CAN) Özgüven ve Zeka Gelişimi Kitabı ,

• Bağırmayan Anne Babalar( Hatice Kübra TONGAR),

• (Dr. Özgür Bolat ) Beni ödülle Cezalandırma Kitabı ,

• (jhon Bowlby) Ayrılma-Bağlanma- Kaybetme Serisi

• (Prof.Dr. İbrahim Diken ) Erken Çocukluk Döneminde dil Becerilerini Geliştirme kitabı ,

• (M.Engin Deniz)Erken Çocukluk Döneminde Gelişim,

• (Dr. Özlem Sürücü) DEHP Kitabı

• (Freud) İD-EGO Kitabı

• (Prof.Dr. Haluk Yavuzer ) Bedensel Zihinsel Ve Sosyal Gelişimiyle Bebeğinizin İlk 6 Yılı kitabı

EMİNE BAYIR

Çocuk Gelişimi Uzmanı Ve Aile Danışmanı