Evde Çocuğumu Nasıl Destekleyebilirim ?
Evde çocuğunun dil gelişimini, bilişsel gelişimi desteklemek ya da öğrendiklerini pekiştirmek isteyen ama ne yapacağını bilemeyen aileler için doğal öğretim stratejilerini açıklıyorum. Bu stratejiler ile doğal hayatınızın akışında karşınıza çıkan fırsatları çocuğunuz için birer öğretime dönüştürebilirsiniz. İyi okumalar..
ÖĞRETİMDE FIRSATLAR YARATMA
Uzman ya da ebeveyn olarak günlük doğal rutin ya da etkinliklerde öğretim fırsatları yaratıp, çocuğa pek çok davranışı ya da beceriyi kazandırabilir var olan becerilerini geliştirmelerini sağlayabilirsiniz. Unutmayın ki, çocuğunuzun bir nesneye, kişiye ya da olaya ilgi gösterdiğinde işte o an çocuğunuza beceri ya da kavram öğretme şansınızın en yüksek olduğu andır. Kısacası çocuk neye ilgi duyuyorsa o ilgi ortak ilgiye dönüşmelidir.
Öğretimde fırsatlar yaratma genellikle şu şekilde oluşur;
1. Siz ve çocuğunuz birlikte iken
2. Çocuk her hangi bir şeye ilgi gösterdiğinde
3. Çocuk bu ilgisi için konuşup, jest, mimik kullanıp ya da göz teması kurduğunda
Burada aileler iyi bir gözlemci olmalı ve çocuklarının bir şeye karşı ilgi gösterdiğini gördükleri anda bunu bir fırsata çevirmelidir.
Çocuğun özellikle öğrenilmesi zor becerileri tek başına öğrenmesi ve geliştirmesi mümkün olmayabilir. Bu nedenle çocuğunuz için sizin öğretim fırsatları yaratmanız gerekebilir.
Bu fırsatları yaratmak için aşağıdaki sekiz öğretim tekniği ya da stratejisini kullanabilirsiniz.
1. Talep etme
2. Seçenek sunma
3. Ulaşılamaz hale getirme
4. Sınırlı oranda verme
5. Etkinliği eksik bırakma
6. Şaşırtıcı durum yaratma
7. Paralel ve kendi kendine konuşma
8. Genişletme
Bu stratejilerin hepsini örneklerle açıklayacağım, bu gönderide 1. Talep etme stratejisinden bahsedeceğim.
TALEP ETME
Talep etme, istekte bulunma ya da soru sorma şeklinde ifade edilebilir.
Bu stratejide, çocuktan bir şey söylemesi ya da yapması istenir yani talep edilir.
Önemli nokta çocuğun gelişimsel özelliğine uygun (yapabileceği) taleplerde bulunmaktır. Yapılan en büyük yanlış çocuğa uygun olmaya taleplerde bulunup çocuğu başarısız kılmaktır.
ÖRNEK: su isteyen çocuk, su kavramına sahip ise sürahideki suyu gösterdiğinde hemen suyu vermek yerine ‘’NE İSTİYORSUN? Diye talepte bulunup ‘’ SU’’ demesi sağlanabilir. Çocuğun performansı ‘’SU’’ demeye uygun değilse talep sorusunu sorduktan hemen sonra ‘’su istiyorsun’’ / ‘’ şimdi sana su vereceğim’’ gibi içinde su kelimesi geçen cümlelere model olarak, çocuğa dilsel girdi sağlayabiliriz ve zamanla bu kavramı kazandırmış oluruz.
TALEP ETME stratejisinin en etkin olduğu nokta çocuğun edinim seviyesinde öğrendiği ama genelleme ve akıcılık kazanmadığı becerileri pekiştirmesinde kullanmaktır. Özel eğitim sürecinde sıklıkla faydalandığım bir stratejidir.
Örneğin; çocuğunuz yönerge takip becerisini genişletmek için
- Dışarı çıkarken ayakkabı ve montunu getirmesi istenebilir.
- Alışverişte nesne al ver yönergeleri çalışılabilir.
- Gösterme becerisi resim inceleme kitap inceleme etkinliklerinde çalışılabilir.
- Evdeki günlük işlerin içerisinde öğrendiği nesneler kalıcı hale gelmesi için kullanılabilir.
· Etkileşim sırasında ardı ardına soru sormak veya yönerge vermek çocuğu bunaltacak ve etkileşimden uzaklaşmasına sebep olacaktır. Bu yüzden hedeflenen kavram veya beceri ile ilgili sınırlı soru sorma ve yönerge vermelisiniz.
· Eğer çocuk talebinizi yerine getirmiyorsa bunun nedeni;
1. Talebiniz anlaşılmamıştır.
2. Yapılması zor (seviyesine uygun olmayan) bir talepte bulunmuşsunuzdur.
· Talep etmede jest ve mimiklerle çocuğa minimum yardım sunulabilir.
· Dil konuşma için Nasıl söylediğine değil ne söylediğine odaklanın.
· Söylemek istediğine ilişkin bol dilsel girdi sunarak model olun
· Çocuğun ilgilerini takip edin.
Örnek 1
Amaç : eylem bildiren sözcükleri kullanma
- Hale annesiyle boyama yapmaktadır.
- Hale ağzı kapalı kutudaki kalemleri almak ister.
- Hale açmaya çalışır, ama açamaz.
- Hale kutuyu annesine uzatır ama sözel ifade kullanmaz. ( bu durumu en sık yaşanan fırsattır.)
- Annesi Hale’den ‘’aç demesini talep eder.
- Hale ‘’aç’’der , annesi kapağı açar ve kutuyu Hale’ye verir. ( çocuk zaten kutunun açılmasını ve içindeki boyaları istemişti, bu durumda doğal pekiştireç oldu.)
· Not: eğer anne 10 sn kadar beklediği ve 2. Kez talep ettiği halde Hale ‘’aç ‘’ demeseydi Anne bir krize sebep vermemek adına ‘’hımm kutuyu açmamı istiyorsun/ kutuyu açtımm/ kutuyu açıyorum vs’’ gibi model cümlelerle kutuyu açmalıdır.
YAZI SERİSİNİN İKİNCİSİNİ OKUMAK İÇİN TIKLA
YAZ SERİSİNİN ÜÇÜNCÜSÜNÜ OKUMAK İÇİN TIKLA
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Comments