Evde Dil Becerilerini Desteklemek için Ailelere Öneriler

Evde çocuğun dil becerilerini desteklemek için öneriler;

• Ünlemleri, çevresel sesleri ve hayvan seslerini çok kullanmak (düt düt, ay, miyav miyav, küt, pat, güm).

• Gün içinde çocuğun ilgilendiği oyun ve oyuncaklara yönelerek çocukla ortak ilgi kurmak ve beraber oyun kurmak/oynamak.

• Dil girdisi vermek. Çocuğun yaptıklarını yorumlamak.

Örneğin, "Hımm kırmızı arabanı almışsın, kırmızı araban çok güzel."

• Ebeveynin kendi yaptığı eylemleri adlandırması ve anlatması. Örneğin, "Evet, şimdi bardak alıyorum, bardak aldım ve içine su koyacağım, su koyuyorum çünkü susadım."

Unutmamalı ki çocuğun dil gelişiminde çevrenin etkisi büyüktür. Çocuğun çevresindeki uyaranlar ne kadar zengin ve geniş olursa dil kazanım süreci o kadar sağlıklı ilerler.

• Model olmak. Burada dikkat edilmesi gereken husus; çocuk bir kelimeyi yanlış söylediğinde, "Yanlış oldu, bir daha söyle, tekrar et" şeklinde uyarmak yerine kelimeyi doğru şekliyle söylemek ve eklemeler yapmaktır.

Örneğin çocuk "ARABA" yerine "ABA" dediyse, "Evet, bu bir ARABA, mavi bir ARABA" diyerek hem doğru modeli vermek hem de eklemeler yapmak. Buna artı bir kelime tekniği diyebiliriz. Yani, çocuğun söylediğine bir kelime eklemek.

• Seçenek sunmak. Çocuğa seçenek sunmak, çocuğu konuşmaya teşvik etmekle birlikte karar vermesine, problem çözmesine ve fikrini paylaşmasına olanak sağlar.

Örneğin, "ELMA mı yemek istersin MUZ mu?" diye sormak.

• Çocukla konuşurken, kullanılan kelimeleri birden fazla kez tekrar etmek ve farklı cümleler içinde kullanmak. Yeni kelime öğrenmenin dolayısıyla kelime dağarcığını geliştirmenin en iyi yolu "tekrarlar"dır. Bir çocuğun bir kelimeyi öğrenebilmesi için o kelimeyi ortalama beş yüz defa duyması gerekir. Bundandır ki, bebek ilk başta günlük hayatta en sık duyduğu 20 kelimeyi öğrenir (12-18 ay arası anne, baba, su, süt, top, araba, bebek...).

Bunun için ebeveyn örneğin mutfakta çorba yaparken:

"Dolaptan KABAK alıyorum".

"KABAKLARI doğruyorum".

"KABAKLARI tencereye koyuyorum".

"KABAK çorbası hazır".

"Bugün menüde KABAK çorbası var".

Sözcüklerin tekrarı tüm çocuklar için önemli ve gereklidir; fakat dil/konuşma problemi yaşayan çocuk için tekrar, iki kat daha önemlidir. Dil sorunu yaşayan çocuğun bir kelimeyi anlayabilmesi ve kullanabilmesi için, o kelimeyi, dil sorunu yaşamayan çocuğa göre iki kat daha fazla duyması gerekir.

• Yeni bir kelime ekleyerek, çocuğun söylediğini tekrar etmek. Örneğin çocuk, "Elma düştü" dediyse, ebeveyn, "Evet, yeşil elma düştü" veya "Elma yere düştü" diyerek çocuğun cümlesine eklemeler yapabilir. Çocuğun dil/konuşma becerisini geliştirmek için, özellikle de yeni kelime öğrenmesini sağlamak için, ebeveyn çocuğun kullanmış olduğu sözcüklere ve cümlelere karşı dikkatli olmalıdır. Bu yöntem daha büyük çocuklarla da uygulanabilir. Örneğin çocuk, "Anne kırmızı gömleğimi bulamıyorum" dediğinde, ebeveyn, "Çizgili kırmızı gömleğini mi arıyorsun?" diyebilir.

• Çocuğa cevap verme fırsatı ve süresi tanımak. Çocuğun oyununa eşlik ederken, dil/konuşma becerileri için çocuğa destek olurken, sorulanlara cevap vermesi için fırsat ve süre tanımak gerekir. Çocuğun sorulan soruya, kelimeyi bilmediği veya hatırlamadığı için yanıt vermediği fark edilirse:

* Kelimenin ilk sesi veya ilk hecesi söylenilebilir (bu bir el...).

* Seçenek sunulabilir (bu bir ayıcık mı top mu?).

* Tuhaf cevap verilebilir (kediyi göstererek, ne tatlıymış bu köpek!).

Destek ve yönlendirmelere rağmen, çocuk hedef kelimeyi söylemez, dolayısıyla soruya yanıt vermezse, cevabı mutlaka verilmelidir. Sorulan her soru mutlaka bir süre sonra yanıtlanmalıdır.

• Çocuk şarkıları dinlemek, parmak oyunları oynamak.

• Yaşıtlarıyla bir araya gelmesini sağlamak.

• Mutlaka bir uzmana başvurmak.

Çocuk iletişime girmiyor veya iletişime girmekten kaçıyorsa, yüz ifadeleri zayıf ve işaret parmağını kullanarak işaret etmiyorsa, sürekli aynı nesne veya oyuncakla oynuyorsa, etkileşime girmek için çaba sarf etmiyor, göz kontağı kurmuyorsa ve seslenildiğinde sistematik olarak bakmıyorsa, çocukta gecikmiş konuşmadan ziyade otizm spektrum bozukluğu olabilir. Ebeveyn çocuğunda, bu belirtilerden birkaçını gözlemliyorsa, bir uzmana başvurmasında fayda vardır.

Hacer KARAYEL

Uzman Dil ve Konuşma Terapisti