Gecikmiş Dil ve Konuşma Nedir ? Belirtileri Nelerdir ?

GECİKMİŞ DİL NEDİR ?

Gecikmiş dil, çocuğun konuşmasının olması gerekenden ve beklenenden çok geride ve yavaş gelişiyor olmasıdır.

Konuşmanın belirli evreleri vardır, gecikmiş konuşması olan çocuk, bu evrelerin çok gerisinde kalır.

Gecikmiş dilin oluşum nedeni tam bilinmemekle birlikte, neden olabilecek birtakım faktörler tespit edilmiştir:

• İşitme kaybı:

Doğumdan önce veya doğumdan sonra meydana gelen nedenlerle, kulağın ses duyma yetisini tamamen veya kısmen kaybetme durumuna işitme kaybı denir.

İşitme kaybında kulak vazifesini ya az gerçekleştirir ya da hiç gerçekleştiremez.

• Otizm spektrum bozuklukları

Genel bir açıklama yapacak olursak otizm, doğuştan gelen veya yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan nöro-gelişimsel bir farklılıktır.

Çocuğun sosyal gelişim yönünden, dil/konuşma ve iletişim açısından problem yaşaması ve gerilik göstermesidir. Otizmde, çevreye karşı ilgisizlik ve tekrarlayıcı hareketler görülür.

Amerikan Psikyatri Birliği'nin yayımladığı kılavuza (DSM-V) göre otizm iki alandaki yetersizlikle kendini gösterir:

1) Toplumsal iletişimde ve etkileşimde güçlükler.

2) Sınırlı-Yineleyici Davranış örüntüler (tekrarlayıcı davranışlar).

• Yarık damak/dudak

Yarık damak/dudak, doğum öncesinde, kapanmış olması beklenen dudak ve/veya damakta anormal ve patolojik bir açıklığın olmasıdır.

Yarık damak dudakta yapıların hepsi mevcut olmasına rağmen bu yapılar gereken şekilde birleşmemiştir ve açık kalmıştır.

• Zihinsel yetersizlik

"Zeka geriliği" olarak da bilinen zihinsel yetersizlik, bireyin doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrasında yaşamış olduğu birtakım sıkıntılardan dolayı

ortalamanın altında zekâ işlevine sahip olmasıdır. Bununla birlikte, öz bakım becerilerinde, öğrenim ve akademik becerilerinde, sosyal ve davranışsal becerilerinde yetersiz olma durumudur.

Zihinsel yetersizliğin birçok nedeni vardır: Menenjit, kafa travmaları, beyne oksijen gitmemesi, genetik hastalıklar

(kromozom anomalileri, frajil x sendromu, down sendromu, vd.), kan uyuşmazlığı, havale, ateşli hastalıklar, ...

• Çevresel faktör

Uyarım eksikliği ve uyarıcıların yetersizliği çocuğun dil gelişimini olumsuz yönden etkileyebilir (sonradan kazanılanlar).

• İki veya çok dillilik

bilindiğinin aksine çocuklarda gecikmiş konuşmaya neden olmaz. Bunun aksine iki veya çok dilli çocuğun kelime hazinesinin daha zengin olduğu gözlemlenebilir.

Fakat bunu değerlendirebilmek için çocuğun konuştuğu tüm dillerde kelime bilgisinin ölçülmesi gerekir.

Örneğin, Türkçe ve Fransızca konuşan bir çocuğun, Fransızcada "sous-marin" yani "denizaltı" kelimesini bilip Türkçede bu kelimeyi bilmiyor olması,

bu kelimenin çocuk tarafından biliniyor olarak değerlendirilmesini gerektirir. Tıpkı tek dilli çocuğun kelimeyi anadilinde biliyor olması gibi.

Her çocuğun her ne kadar kendine özgü bir dil gelişimi olsa da:

6 aylık bebeğin,

Babıldaması (ba-ba-ba, ne-ne-ne, de-de-de)

Sesin geldiği yöne bakması

İsmine tepki vermesi

Birkaç kelime anlaması beklenir

12 aylık bebeğin,

Nesneleri işaret etmesi

Birkaç kelime kullanması (ünlemler dahil)

Sosyal hareketler yapması (alkış, bay bay)

Kelimeleri ve birkaç kısa cümleyi anlaması beklenir (Şimdi banyo saati, dedeye gidiyoruz, odadan bez alalım)

18 aylık bebeğin,

Konuşmaları ve hareketleri taklit etmesi

Çevreye ilgili olması

En az 20 kelime kullanması

En az 4 sessiz ses kullanması (p-b-m-n-d-g)

Tek aşamalı yönergeleri anlaması

Sembolik oyuna ilgi duyması (mış gibi yapma)

Basit soruları anlaması (bu ne? Nerede?)

24 aylık çocuğun,

Oyunları çeşitlendirmesi,

İki aşamalı yönergeleri anlaması,

İki kelimeyi birleştirerek cümle kurması (mama bitti, baba gitti, u (su) yok)

Soruları anlaması (Kim? Nerede? Hangisi? Var mı? …) beklenir

Bu yaşlarda neler gecikmiş konuşmayı anımsatır?

1 yaş

Babıldama ve ses çıkartma yok veya az

İsmini ve seslere tepki vermiyor

İletişime girme çabası yok, pasif

2 yaş

İki kelimeyi birleştirme yok

Sözcükler yerine hareketlerle iletişim kuruyor

Yönergeleri anlamıyor

İstenilen nesneyi göstermiyor veya vermiyor

3 yaş

3 yaşındaki çocuğun kendisini cümlelerle ifade ediyor olması, sohbete katılıyor olması, 3 aşamalı yönergeleri anlıyor olması ve konuşmasının yabancılar tarafından %75 anlaşılır olması beklenir:

Bu Dönemde Neler Gecikmiş Konuşmayı Anımsatır?

- Çocuk çok az anlaşılır kelime söylüyorsa (yüz kelimeden az)

- Tek kelimeli ve sade komutlar dışındaki komutları anlamıyorsa

- Söylenenleri ve duyduklarını tekrarlamıyorsa

- En az üç kelimeli cümle kurmuyorsa

- Soruları anlamıyor ve zamansal/mekânsal kelimeleri (içinde/dışında, önce/sonra) anlamıyorsa

- Mimik, hareket ve işaret diliyle konuşmayı tercih ediyorsa

Konuşamayan çocukta, derdini anlatamadığı için, hırçınlık, mızmızlık gibi davranışlar sıkça görülür.

Ebeveyn çocuğun hem bu davranışlarına tepki gösterebilir hem de konuşamadığı için öfkelenebilir, sonrasında ise konuşamayan çocuğa kızdığı için kahrolabilir.

Gecikmiş konuşma hem çocuk hem ebeveyn için zor ve eziyetli bir süreçtir. Bu süreci en iyi şekilde atlatıp çocuğun kendini ifade edebilmesini sağlamak

ve davranış problemlerini önlemek için bir uzmandan yardım alınması yerinde olacaktır.

3-4 yaşından sonra devam eden konuşma güçlükleri bir dil/konuşma bozukluğun habercisi olabilir, birebir değerlendirme almakta fayda vardır.

Sorularınızı FORUM kısmından sorabilirsiniz.

Hacer KARAYEL

Uzman Dil ve Konuşma Terapisti