Gecikmiş Ekolali Nedenleri ve Çözüm Önerileri

Gecikmiş Ekolali

Gecikmiş ekolali, otizm spektrum bozukluğuna (OSB) sahip çocuklarda sıkça görülen bir iletişim özelliğidir. Bu davranış, bireyin daha önce duyduğu bir kelime ya da cümleyi aynı şekilde ve belirli bir zaman sonra tekrar etmesi şeklinde tanımlanabilir. Gecikmiş ekolali çoğu zaman çocuğun iletişim çabasının bir parçasıdır ve doğru şekilde yönlendirildiğinde sosyal ve dil becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olabilir.

Gecikmiş Ekolalinin Nedenleri

Kaygı Durumu

İlk gözlemde, bazı çocuklarda yoğun bir kaygı gözlemlenebilir. Örneğin, bir öğrencimle ilk dersimize başladığımızda, stresi gözlerinden okunuyordu. Etkileşim kurma amaçlı yaptığım tüm hamlelere “Baba gelecek, parka götürecek” şeklinde bir yanıt veriyordu. Daha sonra anladım ki bu cümle sabah annesinden duyduğu bir ifadeydi. Benzer bir durum başka bir öğrencimde de yaşanıyordu. Gelen bir soruya cevap vermesi gerektiğini biliyor ama cevap yerine konuyla ilgili başka bir replik kullanıyordu. Her iki durumda da önceliğim çocuğun kaygısını azaltmak oldu. Bu nedenle, çocuğun eğitimsel hedeflerinden önce, anlaşıldığını hissetmesi için repliklerini etkileşimde kullanmayı tercih ettim. Ailelere de bu durumu açıklayarak desteklerini aldım.

Sohbet Başlatma ve Sürdürme Yetersizliği

Bu tarz çocuklar, bir sohbetin içinde olduklarını ve karşılık vermeleri gerektiğini bilirler; ancak, cevabı organize edemedikleri için sosyal pekıştireç aldıkları repliklere yönelirler. Bu durumda, dönüt vermelerini kolaylaştırmak için görsel ipuçları kullanılabilir. Bir adım geri giderek çocuklarla gördüklerini anlatma çalışmaları yapmak da etkili bir yöntemdir. Örneğin, bir resim ya da obje göstererek “Bu nedir?” sorusunu sorma ve çocuğun basit bir çıkış yapmasını teşvik etmek, sohbet başlatma ve sürdürme becerilerini destekleyebilir.

Talep Etme Güçlükleri

Gecikmiş ekolali kullanarak talepte bulunmak, bu çocukların sıkça görülen bir davranışıdır. Bu tarz durumlarda, repliğin içinde genellikle bir ihtiyaç gizlidir. Örneğin, bir çocuk “Anne, karnım acıktı” yerine, annesinin daha önce söylediği “Yemek yemek ister misin?” cümlesini gecikmiş ekolali olarak tekrar edebilir. Bu durumda, çocuğun talebini doğru bir şekilde anlamak ve şu ifadeyi kullanmak önemlidir: “Sen acıktın, şimdi yemek yiyoruz.” Bu şekilde, çocuğun talebi doğru bir cümle olarak kabul edilir ve doğru dil modellemesi ile desteklenir.

Yoğun İlgi Alanları

Bazı çocuklarda gecikmiş ekolali, yoğun ilgi alanlarına bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, iki öğrencim, sevdikleri çizgi filmlerdeki replikleri ses tonu ve vurguya kadar aynı şekilde tekrar ediyorlardı. Bu çocuklar, sohbet sürdürme ve taleplerini ifade etme gibi alanlarda zorluk yaşamıyor, aksine gelişmiş becerilere sahipti. Ancak, çizgi film repliklerini tekrarlama davranışları sosyal etkileşimlerini sınırlandırabiliyordu. Bu durumla başa çıkmak için çizgi filmleri oyuna çevirme stratejisi uyguladım. Bu strateji ile çocuğun sevdiği replikleri kullanarak başka kişilerle anlamlı bir etkileşim kurmasını sağladım.

Sonuç

Gecikmiş ekolali, çocuğun iletişim çabalarını anlamak ve desteklemek için önemli bir ipucudur. Bu davranışı, bir problem olarak görmek yerine, çocuğun duygularını, düşüncelerini ve taleplerini ifade etme yöntemi olarak anlamlandırmak gerekir. Doğru yaklaşımlar ve çocuğa uygun stratejilerle, gecikmiş ekolali bir öğrenme ve iletişim fırsatına dönüştürülebilir.

Selçuk BAYRAM

Özel Eğitim Öğretmeni