İşitsel Algı ve Dinleme Hiyerarşisi

Yeni cihaz takılmış veya yıllardır işitme kaybı problemi olan çocuklarda işitsel algı düzeylerini belirlemek ve ona göre terapi oluşturmak çocuğun dil gelişimini, ayar takibini, kaygı düzeyini dahi kontrolde tutmak için önemlidir.

İşitsel algı basamaklarına bakacak olursak 4 ana basamaktan oluşurlar bunlar;

FARKETME, AYIRT ETME, TANIMA, ANLAMA olarak sıralanır. Bu 4 ana basamağı etkileyen işitsel organizasyon, işitsel sıralama, işitsel hafıza, işitsel dikkat, fonolojik farkındalık gibi birçok işitsel süreç mevcuttur.

İŞİTSEL FARKETME

Hiç ses gelmeyen bir dünyadan veya çok zorlanılarak duymaya çalışılan bir dünyadan çiğnediğiniz yemeğin bile sesi olduğunu fark ettiğiniz bir dünyaya geçiş yapmak elbette ki tüm bireyler açısından adaptasyon süreci geçirilen bir süreç olacaktır.

Bu süreçte en çok da bebekler ismine tepki vermeyi veya zil çaldığında kapıya koşmaları gerektiğini, annesinin sesini duyduğunda annesine bakmayı bilemezler çünkü nasıl tepki vereceklerini bilemezler. Bazı bebekler ise sessiz dünyaya çok fazla alışmış olup beyinde işitsel yoksunluğun yerini sesli uyaranlara maruz kaldıklarında işitme aksesuarlarını takmak istemiyorlar. Bu süreçte mutlaka aile danışmanlığı almanızı öneririm. Çünkü en kıymetli zamanlar bebeklik dönemleridir.

İşitsel fark etme aşamasında sadece işitsel fark etme çalışılmayabilir. Bu kısımda zaman zaman işitsel ayırt etme de devreye girebilmektedir. Aynı zamanda çocuğun tüm gelişim basamakları ve ilgisi doğrultusunda işitsel algı düzeyine uygun aktiviteler ve işitsel- dil uyaranları kullanılmalıdır.

İŞİTSEL AYIRT ETME

İşitsel fark etme sürecini tamamlayan bebekte ayırt etme sürecine geçiş yapılır. Burada amacımız biraz daha çocuğa duyduğu sesler arasındaki benzerlik ve farklılıkları göstermek ayırt etmesini sağlamaktır. Çocuğun duyduğu seslerden tutun konuşulan kelimelerdeki fonemlere kadar işitsel ayırt etme becerisi devrede olur.

Annesini dinlerken annesiyle oyun oynarken odaya bebeğin göremediği yerden başka birisi seslendiğinde çocuğun bu ses tonundaki değişimi fark edip oynadığı oyunu bırakması, sağına soluna bakması annesinin sesi ile babasının sesinin farklı olduğunu anladığını gösterir.

İŞİTSEL TANIMA

Burada artık bebeğimizden biraz daha sözel ifade bekleyebiliriz. Kapalı uçlu sorularla daha çok desteklediğimiz bir aşamadır. İşitsel ayırt etmede verdiğim örneği işitsel tanıma için de vereceğim.

Bebek annesini dinleyerek oyun oynuyor etrafında annesi babası kardeşi de var. Bu sefer annesi yerine bebekle babası konuştuğunda bebeğin babaya dönüp bakması işitsel tanıma becerilerini kapsar. Yani anlaşıldığı üzere işitsel tanıma süreci duyulan ses ile sesin kaynağını eşleştirmekle mümkün oluyor.

Örneğin uçakla oynarken UUUUU sesini arabayla oynarken VIN VINNNN seslerini verdiniz. Sonrasında oyuncakları çocuğun önüne koydunuz ve vınnnn dediniz. Çocuk burada arabaya bakarak hem işitsel ayırt etme becerisini hem de işitsel tanıma becerisini kullanmış oluyor.

İŞİTSEL ANLAMA

Bu beceri çok daha karmaşık yönergelerin olduğu, kapalı uçlu sorular yerine artık ipucunu azaltarak açık uçlu sorulara geçiş yaptığımız, üst düzey beceri gerektiren telefon konuşmalarının olduğu, çocuğun da artık bir şeyleri merak edip bizlere soru sormaya başladığı, hatta ileriki yaşlardaki çocuklar için okuduğunu anlama/dinlediğini anlama gibi kazanımları kapsayan bir beceridir.

Yazının en başında bahsettiğim işitsel dikkat, işitsel hafıza gibi beceriler tüm bu işitsel algı gelişim basamaklarını etkilemektedir. Ek olarak erken müdahalenin ve aile desteğinin de önemi çok büyüktür. Bu süreçte terapi aldığınız odyologunuz size en doğru yolu gösterecektir.

ESMANUR ÖCÜ

ODYOLOG