Mahremiyet Eğitimi Çocuklara Nasıl Verilmelidir ? Özel Bölgeler nasıl Öğretilmelidir ?

Bu yazımızda mahremiyet eğitimi ve alt amaçlarının öğretiminden bahsedeceğim, bunlar;

• Özel vücut parçalarının öğretimi

• Güvenilir kişileri tanıma

• İyi kötü öpme

• İyi kötü dokunma

• İyi kötü sarılma

• Evet- hayır diyebilme

• Ortamdan uzaklaşma

• Yaşadığını güvenli yetişkinlere anlatma

Özel Vücut Parçalarının Öğretimi - Mahremiyet Eğitimi

İnsan vücudunun özel parçaları vardır, bunlar; göğüs, popo ve genital bölgelerdir. Bu bölgelerin güvenliğinden kişi kendisi sorumludur bu nedenle de özel vücut parçalarının güvenliğini kazanma öğretimi çok önemlidir.

Eğer kişi özel vücut parçalarının ne olduğunu kavramazsa kendisine yapılan cinsel istismarı da algılayamaz. Çocukların gelişimsel özelliklerine göre kız çocuklarının genital bölgesine ‘’KUTU’’, erkek çocuklarının genital bölgesi ‘’PİPİ’’ olarak adlandırılabilir.

Öğretim Aşaması

Materyal: Oyuncak erkek ve kız bebek

İlk olarak çocuğa ‘’bugün seninle özel vücut bölgelerini öğreneceğiz.’’ Diyerek çalışmaya açıklanmalı ve dikkati çekilmelidir. Çocuğun önüne çıplak kız ve erkek oyuncak bebekleri konulup hangi bebeğin kız, hangi bebeğin erkek olduğu sorulur. Doğru cevaplar pekiştirilir, yanlış cevaplar ise bebeklerin üzerinden ‘’bu kız bebek’’ ‘’bu erkek bebek’’ denilerek öğretim yapılır. Daha sonra tekrar erkek ve kız bebeği göstermesi istenir.

Daha sonra oyuncak bebeğin özel vücut bölgeleri gösterilerek ‘’Bu bebeğin 3 özel bölgesi vardır, bunlar göğüs, popo ve genital(kutu/pipi)’’ diyerek sunum yapılır. Sunumun ardından çocuğa özel vücut bölgelerinin ne olduğu sorulur ve bebekler üzerinden göstermesi istenir. Doğru cevaplar pekiştirilirken yanlış cevaplar için tekrar sunum yapılır. Sonrasında oyuncak bebekler bırakılır ve çocuğa ‘’Şimdi sen kendi vücudundaki özel bölgeleri göster.’’ Denir. Çocuğun göğüslerini, poposunu ve genital bölgesinin eli ile göstermesi betimlenerek pekiştirilir. Çocuk eğer göstermezse eli özel bölgelerine hafifçe dokundurularak ‘’Burası senin popon ve özel bölgen.’’ Denilerek öğretim yapılır.

Çocuğa özel vücut bölgelerini öğrettikten sonra kendisini korumak ve beden güvenliğini sağlamak için öğretim yapmalıyız.

Özel vücut Bölgelerinin Güvenliğinin Öğretim Aşaması

‘’Bugün seninle özel vücut bölgelerimizi öğrendik. Bunlar neydi? Göğüs, popo ve genital bölge. Kendimizi korumak ve güvenliğimizi sağlamak için bunları sadece annemize göstermeliyiz. Bu bölgelerimizi kimseye göstermemek için onları kapatan kıyafetler giyeriz. Bunlar atlet, külot ve sütyendir. Biz bunlara 3 BEYAZ diyoruz, bu üç beyazı annemizden başka kimseye göstermemek gerekir.’’

Bu şekilde çocuğa sunum ile öğretim yapılır ve her öğretimden sonra çocuğa soru sorarak geri bildirim alınır. Sözel iletişimi kısıtlı olan çocuklarda ‘’Göster’’ yönergesi ile geri bildirim alınabilir.

Güvenilir Kişi Tanımanın Öğretimi - Mahremiyet Eğitimi

Amacımız çocuğa farklı kişilere ait fotoğraflar gösterip ‘’ Bu kişi güvenilir kişi mi?’’ diye sorulduğunda çocuğun güvenilir olanları ‘’güvenilir kişi’’ tanımadığı kişileri ‘’güvenilir kişi değil’’ diye etiketlemesidir. 

Öğretim için gerekli materyaller ailenin verdiği fotoğraflar ve çocuğun daha önce karşılaşmadığı farklı kişilerin resimleridir.  Bu öğretim yapılırken güvenilir kişi için aile üyelerinin fotoğrafları kullanılmalıdır. Tavsiyem akraba resimlerinin kullanılmaması anne, baba, kardeşler olarak sınırlandırılmasıdır.

Öğretim Süreci

Çocuğa annesinin fotoğrafı gösterilir, ‘’bu fotoğrafa bak, bu senin annen bu kişi güvenilir kişi.’’ Diye tanıtılır. Baba ve diğer güvenilir kişiler de sırasıyla tanıtılır. Sonrasında tanımadığı birsinin fotoğrafı gösterilir ve ‘’ Bu fotoğrafa bak bu kişiyi tanımıyorsun bu kişi güvenilir değil.’’ Diyerek tanıtılır. Diğer güvenilir olmayan seçeneklerde bu şekilde tanıtılır.

Çocuğa ‘’ Sana gösterdiğim fotoğraflardaki kişi güvenilir kişiyse güvenilir kişi, güvenilir kişi değilse güvenilir kişi değil diyeceksin.’’ Denir. Çocuğa annesinin fotoğrafı gösterilir ‘’buna bak, bu kişi güvenilir mi?’’ diye sorulur. Doğru tepkiler pekiştirilir, yanlış cevaplar için sunum tekrarlanır. Daha sonra süreç güvenilir olmayan kişi fotoğrafları içinde tekrarlanır.

Yoklama sırasında fotoğraflar 1 güvenilir 1 güvenilir olmayan kişi şeklinde ilerletilir ve doğru tepkiler pekiştirilir.

İyi – Kötü Öpme Ayırt Etme Becerisi- Mahremiyet Eğitimi

Bu ayırt etme becerisini çalışabilmek için ‘’özel vücut bölgelerini tanıma’’ ve ‘’ güvenilir kişiyi ayırt etme’’ becerileri önkoşul teşkil etmektedir.

Bu öğretimi yaparken çocuğun düzeyine uygun olarak ‘’doğru- yanlış’’ olarak da etiketlenebilir.

Materyal olarak çocuğun annesinin çocuğu yanağından öptüğü fotoğraflarla, tanımadığı kişilerin sadece fotoğrafları gerekmektedir.

‘’iyi kötü dokunma’’ ve ‘’iyi kötü sarılma’’ ayırt etme becerileri içinde aynı süreç takip edilir.

Öğretim Aşaması

1. Fotoğraf (annesinin çocuğun yanağından öptüğü fotoğraf) çocuğun önüne koyulur.

   -Resimde ne görüyorsun?

   +Annem beni öpüyor.

   -Annen güvendiğin kişi mi?

   +Evet (aferin annen güvendiğin kişi)

   -Peki annenin, seni yanağından öpmesi iyi öpme mi kötü öpme mi?

   +İyi/doğru öpmedir. (Pekiştirilir, cevap yanlış ise iyi öpmedir diye model olunur.)

   -Evet çünkü annen güvendiğin kişidir, güvendiğin kişinin seni öpmesi ‘’ İYİ/DOĞRU ÖPMEDİR.’’ denir.

2. fotoğraf ‘’Güvenilir olmayan kişi’’ ile devam edilir.

-Resimde ne görüyorsun?

   +Güvenilir olmayan kişi (doğru cevap pekiştirilir/yanlış cevap verirse model olunur.)

   -Peki güvenmediğin birisi seni boynundan öpebilir mi?

   +Hayır öpemez. (Pekiştirilir, yanlış cevap için doğrusuna model olunur.)

   -Güvenmediğin birisinin seni öpmesi iyi öpme mi kötü öpme midir?

   +Kötü öpmedir. (Cevap pekiştirilir.)

Bu sürece farklı fotoğraflarla devam edilir.

‘’Güvenilir olmayan kişiler seni öpemez, kendi beden güvenliğinden sen sorumlusun. Güvenilir olmayan kişi seni öperse bu cinsel istismardır, bunu güvenli kişilere anlatmalısın.’’ şeklinde öğretim sonunda güdüleme çalışması yapılır.

Evet – Hayır Diyebilme Öğretimi - Mahremiyet Eğitimi

İstismara uğrayacak çocuğun ‘’HAYIR’’ diyebilmesi, istismarcının, kurbanın istismarı anladığını fark etmesine ve endişe duyup vazgeçmesini sağlar.

Bu öğretim için videolardan faydalanılır. Bu videolarda kavga, kötü dokunma gibi örneklerle doğru sosyal davranışlar iyi ve kötü örnekler seçilmelidir.

Soracağımız videoları önceden seçip hazırlanır, çocukla yan yana oturularak ‘’seninle kısa bir film izleyeceğiz, dikkatli şekilde takip etmeni istiyorum, filmle ilgili sana sorular soracağım.’’ der ve videoyu başlatarak öğretim aşamasına geçiş yapar.

1. Video kavga eden çocuklar

   -Bu filmde çocuklar arasında ne oldu?

   + kavga ettiler. (Pekiştirilir)

   -Peki bu filmde Ali Ece’nin saçını çektiğinde, Ece ‘’evet mi yoksa hayır mı’’ demeliydi?

   +Hayır demeliydi.

   -Neden?

   + Çünkü canı yandı. (Saçını çekti vb uygun cevaplar kabul edilir.)

   -Peki Ece ‘’Hayır’’ dedi mi?

   +Demedi.

   -Aferin filmi çok güzel izlemişsin.

Çocuğun tepkisiz ve yanlış cevaplarında ilgili kısım tekrar açılır ve doğrusuna model olunarak öğretim yapılır. Süreç doğru ve yanlış örnek videoları ile devam eder.

Ortamdan Uzaklaşma Öğretimi - Mahremiyet Eğitimi

Tacize uğrayan kişi ‘’ hayır’’ diyerek duygusunu tacizciye belli ederek tacizi engellemeye çalışsa da bu tek başına yeterli olmayabilir. Bu yüzden ortamdan uzaklaşmayı da çocuklara öğretmeliyiz.

Ortamdan uzaklaşma becerisini de tıp ki ‘’Evet- Hayır Diyebilme’’ deki gibi videolar üzerinden çalışılabilir. Süreç diğerinde olduğu gibi aynıdır.

Ortamdan uzaklaşma becerisi oyuncak bebekler üzerinden dramatize edilerek çalışılabilir. Bir bebek diğerine kötü dokunur ve tacize uğrayan bebek güvenli alana doğru gider. Şimdi bunların örnek öğretim oturumunu inceleyelim.

Örnek Süreç

Film: A 20 yaşında erkek, B 12 yaşında kız çocuğudur. A B’nin göğsüne dokunur. B ‘’hayır’’ diyerek annesinin yanına gider.  (Aynı senaryoyu oyuncaklarla dramatize edebilirsiniz.)

+Seninle bir film izleyeceğiz. Filmi dikkatlice izle, sana sorular soracağım.

+ Bu filmde A B’nin neresine dokunmuştur?

-Göğsüne

+Peki A B’nin göğsüne dokunduktan sonra B ne dedi?

-Hayır

+Peki B ‘’hayır’’ deyince A dokunmaya devam etti mi?

-Hayır

+B ‘’hayır’’ dedikten sonra ne yapmıştır?

-Annesinin yanına gitti / ortamdan uzaklaştı.

Örnek Süreç 2

Film: C 1. sınıfa giden kız öğrencidir. Teneffüste 8. sınıf öğrencileri D E F ‘’ okulun arkasına gidelim mi sana bir şey göstereceğiz?’’ der. C ‘’hayır’’ diyerek ortamdan uzaklaşır ve durumu öğretmenine anlatır. (Aynı senaryo oyuncaklarla dramatize edilebilir)

+Seninle bir film izleyeceğiz. Filmi dikkatlice izle, sana sorular soracağım.

+ Bu filmde D E F, C’ye ne dedi?

-Okulun arkasına gidelim mi sana bir şey göstereceğiz?

+Peki C ne dedi?

-Hayır

+Peki C ‘’hayır’’ deyince D E F götürmeye çalışmış mıdır?

-Hayır

+B ‘’hayır’’ dedikten sonra ne yapmıştır?

-Öğretmen’inin yanına giderek ortamdan uzaklaşmıştır.

Yaşadıklarını Güvenli Kişilere Anlatma Becerisi Öğretimi - Mahremiyet Eğitimi

Daha önceki aşamalarda güvenli kişilerin kimler olduğunu çocuğa öğretmiştik. Bu beceriyi öğretirken de yine videolardan ve dramatize etmekten faydalanacağız.

Eğitim süreci ‘’ortamdan uzaklaşma’’ ile aynıdır. Çocuğun yanlış tepki ya da tepkisiz kaldığı durumlarda ilgili süreç tekrar edilerek öğretim yapılır.

Mahremiyet becerilerini düzenli periyotlarla hatırlatma çalışmaları yapılmalıdır.

Mahremiyet Eğitimi için Ailelere Tavsiyeler

• Mahremiyet eğitimi çocuğunuzun doğumundan itibaren başlar. Çocuğunuzun özel ihtiyaçlarını herkese açık bir ortamda karşılamayınız.

• Çocuğunuz birisine sarılmak, öpmek istemezse çocuğunuzu temasa zorlamayınız.

• Çocuğunuzu yabancılara emanet ederek tanımadığı kişilere güvenmeyi siz öğretiyorsunuz. Bu davranıştan kaçınınız.

• Çocuğunuz insanlar içinde soyunabilir, özel bölgelerinden bahsedebilir, bu durum karşısında azarlayıcı bir tutum sergilemeyiniz. Çocuğunuz ile yalnız kaldığınızda durumu yaşına uygun anlatınız.

Selçuk BAYRAM

Özel Eğitim Öğretmeni