Otizmli Çocuklar için Çevre Nasıl Düzenlenmelidir ?
Güncelleme tarihi: 2 Eki 2023
Çocukların, günlük yaşamının büyük bir kısmı ev ortamında aile bireyleri ile geçektedir. Bu durumda çevreyi/evi çocuğun özellikleri ve ihtiyaçlarına göre organize etmek gerekmektedir. Böylece çocuk, çevresel öğrenme ile istendik davranışları doğal olarak geliştirebilir.
Otizmli öğrencilerim için yaptığım ev oturumlarından örneklerle neleri nasıl yaptığımızı açıklayacağım. Yapılan işlemler tüm yetersizlik gruplarındaki çocuklar için geçerlidir,
iyi okumalar dilerim.
HAZIRLIK SÜRECİ
Değerli aileler, öncelikle;
Benim çocuğumun ihtiyacı ne?
Benim çocuğumun ilgilerini neler çekiyor? Diye düşünmenizi istiyorum.
Bu iki sorunun cevaplarını bir kâğıda sıralayın ve çocuğun ilgi duyduğu nesnelerle hangi ihtiyaçlarına yönelik etkileşim kurabiliriz bunu düşünmeye başlayınız.
Örneğin ütüye ilgi duyan bir çocuğun dil gelişimini desteklemek için ütü ile ‘’fısfıs’’ sesini dil girdisi olarak sunabiliriz çocuğa.
Bu çıkarımla yaptıktan sonra, çocuğun ev ortamında serbestçe dolaştığı odalara 2-3 nesne düşecek şekilde etrafı organize etmeye başlıyoruz.
Çok fazla nesne koyarsak, çocuğun odaklanamamasına sebep olabiliriz.
Eğer çocuğun seviyesi uygunsa nesneleri ulaşamayacağı yüksekliklere koyarak talep etme, fırsat öğretimi çalışmalar için de zemin hazırlamış oluruz. Fırsat öğretimi ve öğretimde fırsatlar yaratma stratejilerinin linklerinin yazının sonunda vereceğim.
ÖRNEK OLAY 1
Ahmet 2.5 yaşında
Sevdiği nesneler: kelebek şeklindeki duvar süsü, ütü, tencereler
Hedeflerimiz: Ortak dikkat, göz teması ve oyun
Ortam oturma odası
En çok ilgi duyduğu kelebeği ulaşamayacağı bir yüksekliğe kaldırdık, ütüyü koltuğun üstüne, tencere ve kepçeleri en uç köşeye koyduk.
Anne çocuğun ile ortamda bulunmakta ve hiçbir yönerge vermeden çocuğu gözlemlemektedir. Çocuğun ilgilerini takip eder.
Çocuğun dikkatini yüksekteki kelebek süsü çeker, o tarafa yönelir ve süse bakmaya başlar. Ama talep etmez.
Anne ‘’ ooo sen kelebeğimi istiyorsun?’’ diyerek kelebeği eline alır ‘’ kelebek pırr pırrr uçuyor.’’ diyerek harekete model olur ve Ahmet diyerek seslenerek göz teması sağlayamaya çalışır.
Göz teması sağlandığında ‘’ çok güzel baktın bana Ahmet al bakalım birazda sen oyna.’’ diyerek göz temasını koruyarak nesneyi çocuğa verir.
Çocuğun oynama şekline müdahale etmeden nesne ve çocuğun hareketleri hakkında konuşmaya başlar. (Burada ihtiyaca göre sıra alma becerisi de eklenebilir.)
‘’ aa sen kelebeği ne güzel uçuruyorsun ne güzel kanatları varmış kelebeğin.’’ gibi.
Çocuk kelebeği bıraktığında, anne kelebeği yerine kaldırır. Çocuğun dikkatini köşedeki tencereler çeker ve oraya giderek tencerelerle oynamaya başlar.
Anne de köşeye gider boşta duran bir tencere ve kepçe ile davul çalışıyormuş gibi yaparak çocuğunun dikkatini çeken bir çocuk şarkısı söylemeye başlar.
Çocukta kepçe ile tencereye vurursa ‘’ aa sende başa eşlik ediyorsun harikasınn.’’ diyerek pekiştirir ve birlikte eğlenmeye başlarlar.
Örnek olayda da görüldüğü gibi sadece çocuğun ilgilerine göre çevreyi düzenleyerek hedeflediğimiz amaçlara yönelik çocukla çalışma fırsatı yakalamış olduk.
ÖRNEK OLAY 2
Ali 3 yaşında
İlgileri: arabalar, peluş hayvanlar, halka oyunu (oyuncaklar ile tek başına tek eylemli şekilde oynar.)
Oyuncak yoksa stereotipi hareketler sergilemeye başlıyor, kendini organize edemiyor.
Hedefimiz: stereotipi hareketler yerine ilgilerine yönelmesini sağlamak.
Çocuğun boş koşu yaptığı holdeki kalorifer peteklerinin üstüne arabaları koyduk. Holün geniş kısmına lobutları ve topları koyduk. Koşu mesafesini kısaltmak içinde bisikletini tam holün ortasına koyduk.
Ali holde koşmaya başladığında etrafında sevdiği nesnelerin olduğunu fark etmeye ve boş koşmak (stereotipi hareket) yerine bu oyuncaklara yönelmeye başladı. Otizmli çocuklar bizler gibi ilgilerini talep edemeyebilir, kendilerini nasıl yöneteceklerini bilemeyebilirler.
Bu öğrencimle yaptığımız çevre düzenlemesi ile stereotipi hareketlerinde azalmayı aile ile gözlemledik.
Oyuncaklarına yöneldiğinde aile üyeleri de ona eşlik etti. Daha önce yanına gittiğimizde uzaklaşan öğrencim bir süre sonra birlikte paralel şekilde oynamaya başladı. Tek tip oyun oynarken babasının, annesinin oynama şekillerine benzer hareketler sergilemeye başladı.
ÖNEMLİ
Çocuğu bir yere yönlendirmeyiniz, zorlamayınız sadece çevreyi organize ediniz ve gözlemleyiniz.
Yöneldiği nesne veya oyuncaklar üzerinden hedefler doğrultusunda etkileşim başlatınız.
Hedefleri özel eğitim öğretmeniniz ile birlikte belirleyiniz ve yaptığınız çalışmaların videolarını çekerek birlikte inceleme talep ediniz.
Çocuğa yönerge vermek yerine nesne ile olan ilişkisine dahil olup model olmaya ve eğlenmeye özen gösteriniz.
Bu süreçte işinize yarayarak diğer makalelerin linkleri aşağıda.
SELÇUK BAYRAM
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Okulda Öğretmenler, Evde aileler için mükemmel bir rehber olmuş. Kısa ve öz yalın anlatım için teşekkür ederim . Bu tarz yazıların devamını bekliyoruz .