''Otizmli Çocuklar için Fiziksel Aktivitenin Önemi: Ailelere Öneriler''

Fiziksel Aktivite Nedir ?

Fiziksel aktivite, bireyin iskelet kaslarını kullanarak enerji harcadığı her türlü hareketi kapsayan bir kavramdır. Günlük yaşamda yürümek, koşmak, merdiven çıkmak gibi basit hareketlerden spor yapmak ve egzersizlere kadar geniş bir yelpazeyi içerir. Fiziksel aktivite, bireyin sağlığını korumasına, fiziksel ve zihinsel iyi oluşunu desteklemesine katkı sağlar.

Fiziksel aktivite, bireylerin hem fiziksel hem de ruhsal sağlığına katkı sağlar. Hastalıkların önlenmesi ve tedavi süreçlerinde önemli bir rol oynarken, aynı zamanda yaşam kalitesini de olumlu yönde etkiler.

Otizm Olan Bireylerde Fiziksel Aktivitenin Önemi

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocukların sayısındaki artış, onlar için en uygun müdahale yöntemlerinin belirlenmesini önemli kılmıştır. Ulusal Otizm Merkezi’nin (NAC) 2015 yılında yayımladığı Ulusal Standartlar Raporu’nda fiziksel aktivite, yeni gelişen uygulamalar arasındadır.

Günümüzde tipik gelişim gösteren çocuklar bile daha hareketsiz bir yaşam sürerken, otizmli çocukların fiziksel aktiviteye katılımı ve bunu sürdürebilmeleri daha çok önem arz etmektedir. Otizmli çocuklar, sosyal alanlardaki yetersizliklerinin yanı sıra sınırlı ilgi alanlarına sahip olmaları ve daha durağan bir yaşam sürdüklerinden farklı olumsuz durumlar ve sağlık problemleriyle karşılaşabilmektedir (Yanardağ, 2007).

Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuklar, fiziksel aktiviteye erişim konusunda yeterli fırsatı olmayabilir ve bu durum, onların egzersiz programlarına katılımını kısıtlayabilir. Ancak düzenli olarak bu tür programlara katıldıkların, ince ve kaba motor kaslarında gelişme, sağlıklı kas iskelet sistemi gelişimi, hareket ve davranışlarda tekrarlamada azalma ile sosyal iletişim becerilerinde gelişme görülebilmektedir. Ancak, günümüzde bu tür fiziksel aktivitelere yeterince önem verilmediği bilinmektedir (Nation, 2008).

Ailelere Öneriler:

• Duyusal İhtiyaçları Göz Önünde Bulundurun Otizmli çocuklar bazen aşırı gürültü, parlak ışıklar veya kalabalık ortamlarda rahatsız olabilirler. Egzersiz yaparken, çocuğunuzun duyusal ihtiyaçlarına uygun bir ortam seçmeye özen gösterin. Sessiz ve sakin alanlar, yumuşak ışıklar ve az sayıda insanın bulunduğu ortamlar daha rahatlatıcı olabilir.

• Çocuğunuzun Sevdiği Hareketleri Keşfedin Bazı çocuklar suyla oynamayı severken, bazıları yürüyüş yapmaktan veya trambolinde zıplamaktan hoşlanabilir. Çocuğunuzun keyif aldığı aktiviteleri belirleyerek, onun için en uygun egzersizleri bulabilirsiniz.

• Küçük Adımlarla Başlayın Zorlayıcı egzersizler yerine, basit hareketlerle başlamalısınız. Kısa yürüyüşler, hafif esneme hareketleri veya bir top oyunu gibi etkinliklerle alışkanlık kazandırabilirsiniz.

• Rutin Oluşturun Çoğu otizmli çocuk, düzenli bir rutine bağlı kalmayı sever. Fiziksel aktiviteyi bir rutin haline getirerek, çocuğunuzun ne zaman hareket etmeye başlayacağını ve hangi aktiviteyi yapacağını önceden bilmesini sağlayabilirsiniz. Bu, güven duygusunu artırabilir ve kaygı seviyelerini düşürebilir.

• Kısa Süreli Aktiviteler Başlatın Başlangıçta çocuğunuzun ilgisini kaybetmemesi için kısa süreli aktivitelerle başlayın. 5-10 dakikalık hareketler, daha uzun süreli egzersizlerden önce iyi bir ısınma olabilir. Yavaşça süreyi artırarak, çocuğunuzu alıştıra alıştıra daha uzun aktiviteler yapmaya teşvik edebilirsiniz.

• Tekrarlayan Hareketlere Odaklanın Otizmli çocuklar bazen takıntılı davranışlar gösterirler. Bu davranışları fiziksel aktivitelere entegre edebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz belirli bir hareketi sürekli tekrarlamayı seviyorsa, bu hareketi egzersize dönüştürebilirsiniz. İp atlama, top atma veya ritmik danslar gibi aktiviteler, çocuğunuzun ilgisini çekebilir.

• Oyun Haline Getirin Fiziksel aktiviteleri eğlenceli hale getirerek, çocuğunuzun motivasyonunu artırabilirsiniz. Oyunlar, egzersizi daha çekici hale getirebilir. Örneğin, "yarış" yapma, "zıp zıp" oyunları veya renkli objelerle yapılan basit aktiviteler, çocuğunuzun katılımını teşvik edebilir.

• Duyusal Materyal Kullanın Çocuğunuzun duyusal ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli yardımcı materyaller kullanabilirsiniz. Örneğin, yumuşak toplar, trambolinler veya su ile yapılan oyunlar, çocuğunuzun rahatlamasına yardımcı olabilir. Ayrıca, belirli tekstil materyalleri veya ağırlık yelekleri, duyusal düzenlemeyi destekleyebilir.

• Çocukların İhtiyaçlarına Saygı Gösterin Fiziksel aktiviteyi çocuğunuzun hızına göre uyarlayın. Her çocuk farklıdır, bu yüzden çocuğunuzun ilgi alanlarına saygı göstererek onun rahat hissedeceği aktiviteleri keşfedin. Zorlamadan, küçük adımlarla ilerleyin.

• Grup Aktivitelerine Katılımı Teşvik Edin Eğer çocuğunuz sosyalleşmekte zorlanıyorsa, küçük gruplar hâlinde yapılan spor aktiviteleri veya oyun grupları faydalı olabilir. Yüzme kursları, jimnastik dersleri veya açık hava etkinlikleri gibi seçenekleri değerlendirebilirsiniz.

• Günlük Yaşam İçinde Hareketi Artırın Asansör yerine merdiven kullanmak, markette beraber yürümek veya ev içinde basit egzersizler yapmak gibi küçük değişikliklerle çocuğunuzun daha aktif olmasını sağlayabilirsiniz.

• Geri Bildirim ve Takdir Edin Çocuğunuz başarılı bir aktiviteyi tamamladığında, onu takdir etmek önemlidir. Olumlu geri bildirim, çocuğunuzun fiziksel aktiviteye olan ilgisini artıracaktır. Takdir etmek, çocuğunuzun motivasyonunu ve özgüvenini de destekler.

Mustafa VARSAK

Özel Eğitim Öğretmeni & Fizyoterapist