Oyun Gelişim Evreleri ve Desteklenmesi için Ailelere Öneriler
Güncelleme tarihi: 11 Şub
Özel gereksinimli çocuklar gelişim takibi yapılırken bilişsel, dil, sosyal duygusal, motor gelişimleri tahlil edilip, varsa eksiklerin giderilmesi için müdahaleler geliştirildiğini gözlemledim. Ama oyun becerilerinde yetersizlikler ve bu yetersizliklerin geliştirilmesi üzerine çok az konuşulduğuna şahit oldum.
Oysa oyun öğrenilenlerin sergilendiği bir sahne olduğu kadar bir öğrenme biçimidir. Oyun ile gerçek hayat karşılıklı olarak birbirini besler. Çocuk günlük hayatında gözlemlediği bir durumu oyununda sergileyebilir veya oyunda öğrendiği bir davranışı günlük hayatında kullanabilir.
Erken çocukluk dönemindeki özel gereksinimli çocukların aileleri, uzmanlardan sık sık
‘’ Çocuğunuzla oyun oynayın, etkileşime girin.’’ Tavsiyesini duyar.
Bu yazımda hem oyunun yaşa göre gelişimini hem de oyun becerilerini nasıl destekleyebileceğimizi anlatacağım.
OYUNUN YAŞA GÖRE GELİŞİMİ
0-6 ay Sensorimotor oyun: Ağız ve dokunma yoluyla çevreyi keşfetme. ( arabayı alıp ağzına götürme)
3-9+ ay Nesne Keşfi Oyun: Nesnelere bakmak, nesnelere ulaşmak, el ve ağız ile nesne ile oynamak ( arabayı elinde çevirip incelemek, kitap sayfalarını incelemek )
4-12+ ay Basit İşlevli Oyun: İstediği oyuncağı tutmak, butonlara basmak veya sallamak. ( arabayı basit sürme, atma, düşürme, butonlara basma )
8-12+ ay İlişkisel ve Etkileşimsel Oyun: İki veya daha fazla objeyi çeşitli yollarla etkileşime sokmak ( Üst üste koymak, birbirine vurmak )
9-18+ ay Sembolik öncesi İşlevsel Oyun: Oyuncağı temsil ettiği şekle uygun olarak kullanmak. ( kumu kamyon kasasına doldurmak )
12-18+ yaş Sembolik, Yaratıcı ve Taklit Oyun: Bir objeyi başka bir objeymiş gibi hayal etmek ve kullanmak ( legoyu telefonmuş gibi yapmak )
18-24+ ay Dramatik ve Kişilik oyunu : Bir kişiyi veya bir şeyi taklit etmek (süper kahraman veya bir hayvanı taklit etmek )
24- 3 yaş Paralel Oyun: Diğer çocukların yanında oynamak ama direk olarak öbür çocuklar ile etkileşime girmemek.
2.5 yaş- 4 yaş İlişkisel ve Erken İşbirlikçi Oyun: Diğer çocuklar ile birlikte ve partnerli oyunlar oynar ancak kısmen ebeveynlerin desteğine ihtiyaç duyarlar.
4 + yaş İşbirlikçi Oyun: Yardıma ihtiyaç duymadan diğer çocuklar ile oynamak, arkadaşlarını belirlemek ve onların kendisiyle oynama arzularının farkında olmak.
ÇOCUĞUNUZ NASIL OYNUYOR ?
Verdiğim yaşlar ortalama yaşlardır ve özel gereksinimli çocukların gelişimsel geriliğini hesaba katarsak oyun becerilerinde çocuğun takvim yaşına göre hareket edemeyiz. Yukarıda verilen örneklerden yola çıkarak çocuğunuzun nasıl oynadığını ve hangi oyun yaş aralığında olduğunu tespit ediniz. Çünkü çocuklarınızla oyun oynarken ve oyunları desenlerken mevcut performans düzeylerinden yola çıkacağız.
Örneğin çocuğunuz arabayı sadece sürüyorsa ( tek eylemli bir oyun) oyun yaşı ortalama 1 yaş civarında seyrediyordur. Siz bu çocukla tamircilik oynayamazsınız. Çocuğunuz arabaları sürüyor, deviriyor ( 2- 3 eylemli nesneli oyun) 1.5- 2 yaş civarında bir performans sergiliyordur. Bu çocuğun akranları ile işbirlikçi bir oyun oynamasını beklememek gerekir.
OYUNU BECERİLERİNİ DESTEKLEMEK
Şimdi çocuğunuzun oynama şeklini ve buna bağlı olarak oyun yaşını ortalama tahmin ediyorsunuz. Bu veriler ışığında çocuğunuzla oynayacağınız oyunları organize etmeyi ve desteklemeyi anlatacağım.
ÖRNEK
Çocuğun takvim yaşından bağımsız olarak oyun özellikleri
Nesneleri işlevine göre oynama
2 eylem içeren oyunlar oynama ( arabayı sürmek, iki arabayı çarpıştırmak, bebek beslemek, uyutmak gibi)
Sembolik oyun yok ( objeleri başka bir obje gibi kullanma )
Bu çocuk Sembolik oyun öncesi İşlevsel oyun dönemindedir. Uzun senaryolar gerektiren oyunlar oynamaz ama bir evcilik veya tamircilik oyununun içindeki eylemleri rol oyun haricinde gerçekleştirir.
Çocuğunuzun oynadığı nesnelerden yola çıkarak farklı eylemleri çocuğa model olacağız. Örneğin arabaları seven bir çocuğa arabaları çarpıştırmayı, bir yerden kaydırmayı, basit tamir etme, iki arabayı çarpıştırmayı. Bu çocukla tutup bir anda sen tamirci ol ben müşteri olayım arabamı tamir et gibi senaryo gerektiren rol oyunları oynamayacağız.
İlgi duyduğu oyuncak grubundan yola çıkarak yeni eylemsel oyunlar göstereceğiz ve bu eylemleri peş peşe sergileyerek 3-4 eylemli oyunlar oynamaya sevk edeceğiz.
3 -4 eylemi sergilediği oyunlar gelişince de bu oyunların içerisindeki bazı parçaları sembol nesnelerle değiştirerek sembolik oyun dönemine geçişi için destekleyeceğiz.
Örneğin Arabayı sürüyoruz (1. Eylem ) başka bir arabayla çarpıştırıp kaza yapıyoruz. (2. Eylem ) kamyonun kasasına koyup götürüyoruz (3. Eylem ) tamir ediyoruz (4 eylem ) tamir setlerindeki aletleri sembolikleştirebiliriz, arabayı sürdüğümüz bir yere bir nesneyi ( zigon sehpa ) sembolik köprü olarak koyabiliriz.
DİKKAT EDİLECEKLER
Çocuğun oyun gelişiminin üstünde bir oyun kurmayınız.
Çocuğun oyun gelişimi seviyesinden yola çıkarak destekleyiniz.
Oynadığı ve sevdiği oyunlar hakkında internette aramalar yapınız. Örneğin fiziksel olarak daha hareketli oyunları seviyorsa bu alanda aramalar yapınız.
Oyunun içinde çocuğun dil gelişimine uygun bir dil kullanınız. Örneğin yukarıda bahsettiğim örnekte bir çocuk için düt düt/ bip bip/ hıınnn kelimelerini kullanmak gerekirken başka bir çocuğun Araba gitti, araba düştü cümlelerine ihtiyacı olabilir.
Çocuğunuz sizinle oyun oynamayı reddediyor ise aşağıdaki yazımızı inceleyiniz.
SELÇUK BAYRAM
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Comments