Çocuğa Uygun Özel Eğitim Yöntemi Nasıl Belirlenir ?
Güncelleme tarihi: 11 Şub
Özel eğitimde birçok yöntem ve yaklaşımdan bahsediliyor. Bu yazıyı yöntem belirleme kriterlerini kendi tecrübelerimden örneklerle hem aileler hem de meslektaşlarım için hazırlamak istedim.
''İyi/kötü yöntem yoktur, çocuğa uygun yöntem vardır.''
İLK HATA
Yapılan ilk hata, çocuğu tanımadan, verisini toplamadan, ilgilerini keşfetmeden bir yöntem belirlemek ve o yöntem ile eğitsel kaygılar güderek çalışmaya başlamaktır. Bu noktada çocuk olumlu bir geri bildirim verirse sorun yok ama olumsuz bir tepki verirse problem davranışlar başlıyor. Daha sonrasında da suçu çocuğa yıkma evresi başlıyor. Oysa çocuğun sergilediği problem davranışlar (eğitimi reddetme amaçlı) bize şunu söylüyor;
‘’Ben bu eğitim sürecinden memnun değilim.’’
O zaman yapılması gereken şey basit, seçilen eğitsel amaçlar, seçilen yöntem, materyaller ve ortam gözden geçirilmeli ve çocuğa uygun şekilde tekrardan organize edilmeli.
YÖNTEMLERİ İKİYE AYIRALIM
Yöntemleri yapılandırılmış ve doğal yöntemler olarak ikiye ayıralım. Her iki başlığında avantaj ve dezavantajları olduğunu, her iki başlığında yeri ve ihtiyacı bakımından önemli olduğunu unutmayalım.
Yapılandırılmış yöntemleri, eğitim sürecinin başlarında tercih etmemeye dikkat ediyorum. Çocukla bağ kurmadan, aramızda bir güven oluşturmadan, oryantasyon sürecini sağlamadan yapılandırılmış yöntemlerle başladığımızda sonuç pek istediğimiz gibi gitmiyor. Yapılandırılmış yöntemler yapısı gereği yönerge ve hedef uyarana bağlı, öğretmenin süreci yönettiği yöntemlerdir. Çocuk, bizi tanımıyorken karşılıklı güven tahsis edilmemişken neden kurallarımıza ve yönergelerimize uysun?
Doğal yöntemler (bunların içine etkinlik temelli uygulamaları da ekleyelim), sonuç yerine süreç odaklı uygulamalardır. Sürecin çocukla paylaşıldığı, daha az kuralın olduğu, çıkan fırsatlar üzerinden çocuğa uygun eğitsel amaçların çocuğa verildiği yöntemlerdir.
İlk tanışma ve oryantasyon sürecinden sonra doğal ve etkinlik temelli uygulamalarla çalışmaya başlıyorum. İlerleyen aşamalarda çocuk beni Selçuk Öğretmen yerine ‘’Oyun Abisi’’ diye etiketledikten sonra, çocuğun eğitsel ihtiyaçlarını karşılamak ve edinimini hızlandırmak için yapılandırılmış çalışmalardan faydalanıyorum.
Temel mesele aslında yöntemler değil uygulayıcılardır. Bir yöntem ile bir öğrencide başarılı olunduğunda, sonrasında gelen her öğrenciye bu yöntemi uygulamak özel eğitim değil müfredat temelli eğitim oluyor.
Doğru yöntem seçerken birçok kriter gözden geçirilmeli;
Zaman
Seçilen amaca uygunluk
Çocuğun öğrenme biçimi
En uç örnekleri vermek istiyorum ki, net bir şekilde anlaşılsın. 7+ yaşında bir çocuğun kalem tutma becerisini fırsat öğretimi şeklinde çalışırsak hata yaparız çünkü çok zaman alır. Bu tarz deneme sayısının fazla olması gereken beceriler de yapılandırılmış yöntemler tercih edilebilir.
2.5 yaşında bir çocuğun göz temasını ayrık denemelerle öğretimle çalışırsak da hata yaparız, doğası gereği hareketli bir çocukla yapılandırılmış kurallı bir çalışma yapmak pek uygun olmaz.
BAZEN AMAÇ YÖNTEMİ SEÇER
Birisi size yardım istemeyi öğretti mi? Ya da reddetmeyi, beklemeyi, vedalaşmayı? Bunları hayatın içinde edindiniz değil mi?
Bir çocukla bir derste (40dk) sadece bir kere ‘’by by’’ çalışabiliriz çünkü dersin sonunda sadece bir kere vedalaşıyoruz. Eğer by by yaptıysak vedalaşmamız gerekir. Şimdi hadi bu ‘’by by’’ becerisini yapılandırılmış bir şekilde çalışalım. Masa da karşılıklı by by yapıyoruz ama bu by bu olmadı el sallama oldu taklit oldu.
Yere çember çizip içinde bekleyerek kim beklemeyi öğrendi? Hayatta nerede bekleme çemberi var? Biz yemeği beklerken, sütü beklerken, annemizi beklerken, aldığımız çikolatanın kasadan geçmesini beklerken öğrendik beklemeyi. Bu yüzden amaç/yöntem uyumu da yöntem seçerken dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir.
Sosyal bir beceri olan ‘’yardım isteme becerisi’’ için doğal öğretim yöntemleri daha uygun olur. Peki çocuk yardıma ihtiyaç duymazsa ne yapacağız? Deneme sayımızı arttırmalıyız ki çocuk öğrenebilsin. O zaman fırsatlar yaratmak için aba temelli doğal öğretim stratejilerinden faydalanacağız.
Bu stratejileri aşağıdaki yazılarımda tek tek anlattım.
Çocuğa uygunluk + tasarruf+ bilgi/amaca uygunluk kriterlerine göre düşünerek hareket edeceğiz. Meslektaşlarıma burada bilgi taksonomisini incelemeleri ve öğrenmelerini tavsiye ederim. Değerli okuyucular, birçok yöntem ve teknik duyduğunuzun farkındayım. Bu yöntemler birbirinin antisi/zıttı olan birbirinin yerine çıkmış, biri diğerinden iyidir gibi durumlar söz konusu değildir. Sizlerin turnusol kağıdı çocukların gelişimi olsun.
Sorularınızı forum kısmına yazabilirsiniz.
SELÇUK BAYRAM
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Commentaires