ÖZEL EĞİTİMDE İPUCU - YARDIM SUNMA NASIL YAPILIR?
Güncelleme tarihi: 1 Eki 2023
İPUCU NEDEN ÖNEMLİDİR?
Özel gereksinimli bireylere bir kavram veya beceriyi öğretirken, bireyden beklenen olumlu davranış gerçekleşmediğinde istenen davranışı ipucu ille gerçekleştirmesini sağlıyoruz. Birey, gelişimsel yetersizliğinden dolayı veya becerinin zorluğundan kaynaklı olarak hedeflenen davranışı gerçekleştirmekte yardıma ihtiyaç duyabilir. Örneğin çizgi çalışmasında zorlanan bir çocuğun elinin üstünden tutmak bir fiziksel yardımdır.
İPUCU TÜRLERİ
1.FİZİKSEL YARDIM
Çocuğun istenilen davranışı gerçekleştirmesi için, elle çocuğa yardımcı olunmasıdır.
Tam fiziksel yardım- kısmi fiziksel yardım- gölge yardım olarak üç aşamada geri çekilir.
(!) ağır otizm tanılı çocuklarda, göz teması çalışırken çenesinden tutup yüzünüze çevirmek bir fiziksel yardımdır. Taklit çalışırken çocuğun elini tutarak hareketi gerçekleştirmesine yardımcı olmakta yine fiziksel yardım olur.
Bunları örnekler ile inceleyelim.
Örnek olay 1
Ege 4 yaşında, osbden etkilenmiş bir çocuk, isme tepki çalışılacak.
Çocuğun bakış açısının içinde durup ‘’Ege’’ diye seslendiğimizde çenesinde hafif tutup kaldırıyor ve göz temasını yakalıyoruz (TAM FİZİKSEL YARDIM)
Seslendiğimizde elimizi çenesine götürüyor ama kaldırmıyoruz ve çocukla göz temasını sağlıyoruz. (KISMİ FİZİKSEL YARDIM)
Elimizi sadece çeneye doğru uzatıyor ama dokunmuyoruz. (GÖLGE YARDIM)
2.MODEL OLMA
İstenilen davranışın, çocuğa yetişkin tarafından model olarak gösterilmesidir.
Tam model olma- kısmi model olma- olarak 2 aşamada geri çekilir.
Otizmden etkilenmiş bireylerde taklit becerileri zayıftır. Bu yüzden de modeli gerçekleştirmekte zorlanırlar. ‘’Modeli alamayan’’ çocuklarda taklit becerileri kontrol edilmelidir. Arabanın tekerini döndüren çocuğa arabayı yerde sürdüğümüzü göstermek bir model olmaktır.
Bunları örnekler ile inceleyelim.
Örnek olay 2
Ece 3 yaşında osbli bir çocuk. Oyun becerilerini geliştirmeye ihtiyacı var.
Mutfak seti ile masa başında veya yerde oyun oynadığınızı hem sizin hem Ece’nin önünde aynı oyuncaklardan olduğunu düşünün.
‘’ hadi su içelim birlikte.’’ - ‘’oo yemek hazırlayalım mı çok acıktım.’’ gibi oyuncu bir tavırla oynamaya çalışıyorsunuz ama uygun tepkileri vermiyor.
Bu aşamada sizin bardağı ağzınıza götürüp ‘’hüüüppp’’ yapmanız TAM MODEL OLMADIR.
Sadece elinize alıp ‘’hadi su içelim.’’ yönergesini verdiniz bu da KISMİ MODEL OLMADIR.
3.SÖZEL İPUCU
‘’hadi abiye merhaba de’’ bir sözel ipucudur. Çocuk uygun davranışı sergilemediğinde ne yapması gerektiğini sözel olarak ifade etmektir.
‘’ hadi abiye merhaba de.’’ DOĞRUDAN SÖZEL İPUCU
‘’Misafir gelince ne diyorduk?’’ DOLAYLI SÖZEL İPUCU
(!) kelimeleri bölerek sözel ipucu vermek uzun vadede zararlıdır. Örneğin ritmik saymalarda takılan çocuğa ‘’beee’’ diyerek ‘’beş’’ dedirtmek gibi veya renkleri karıştıran çocuğa ‘’kırr’’ diyerek ‘’kırmızı’’ dedirtmek gibi.
Özellikle osbden etkilenmiş çocuklarda en çok model olma kullanılır. ‘’misafir gelince ne diyorduk?’’ gibi dolaylı sözel ipucuna dönüt vermesi için çocuğun;
Misafir kavramını bilmesi
Misafir geldiğini anlaması
‘’Hoş geldiniz.’’ demeyi bilmesi gerekmektedir.
Bu beceri basamaklarında eksiklik olduğunda sözel ipucu vermenin çocukta bir karşılığı olmadığı için genellikle anne/babalar veya eğitmenleri tekrara düşürür ve karamsarlığa itebilir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Çocuğunuza bir beceriyi öğretirken sözel ipucu ile yaptıramıyorsanız model olmayı deneyebilirsiniz. Çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu ipucu türünü mutlaka özel eğitim öğretmeninize sorarak öğreniniz.
Yardım tuzağına düşmeyin. Çocuğun akıcı olmayan davranışlarını aileler sabırsızlanıp yardım sunarak yaptırır. Örneğin ayakkabısını giydirmek, yemeğini yedirmek gibi. Bırakın kendisi halletsin beş on dakikalık gecikmeler size bir şey kaybettirmez.
Aslında ipuçlarını hepimiz kullanıyoruz. Önemli olan sistemli olmak, bir gün model olup ertesi gün sözel ipucu vermek değil. Bu konuyu mutlaka özel eğitim öğretmeninizle görüşünüz.
Örnekleri özellikle en çok soru aldığım kısımlardan seçtim. Örnekleri diğer becerilere uyarlayabilirsiniz.
Özel gereksinimli çocuklar ipucuna bağımlı hale gelebiliyorlar. Bu yüzden ipucunun sistematik şekilde geri çekilmesi ve çocuğun bağımsızlaştırılması gerekmektedir.
SELÇUK BAYRAM
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Comentários