Sınıfında Gelişimi Farklı Çocuk Olan Okul Öncesi Öğretmeni Ne Yapmalı ?

Merhabalar, ben özel eğitim uzmanı Gökçe DÖNMEZ. Yaklaşık 12 yıllık olan meslek hayatımda 0-8 yaş aralığında yer alan farklı tanı gruplarındaki bireylerle çalıştım ve halende çalışmaya devam ediyorum. Eğitsel değerlendirme, erken çocukluk ve okulöncesi dönem özel eğitim müdahaleleri, okulöncesi dönem kaynaştırma uygulamaları ve eğitici eğitimleri asıl ilgi ve uzmanlık alanlarımdır.

Bu yazı da ise özellikle okulöncesi öğretmenlerinin, öğrencilerinde dikkat etmeleri gereken noktalara değinmeye çalışacağım. Çünkü her zaman deriz ki; eğer gelişim alanlarının herhangi birisinde takvim yaşına göre bir gerilik varsa erkenden müdahalede bulunmak önemlidir. Bu bazen bilişsel gelişim, bazen dil gelişimi, bazen özbakım becerileri bazen ise sosyal gelişim alanlarında olabilmektedir. Elbette her çocuk tektir, bireysel farklılıklar vardır ama akranlarla arada oluşan ciddi farklılıklara müdahale edilmez ise sorun giderek büyür, süreç daha da zor bir hal alabilir.

Öncelikle her okulöncesi öğretmeninin gelişimsel basamaklara hâkim olması; yani hangi yaş grubunun hangi gelişim alanlarında hangi becerilere sahip olmasını bilmesi son derece önemlidir. Aşağıda sizler için madde madde dikkat edilmesi gereken hususları sıralayacağım ama bilmelisiniz ki; Bazen ailelerimizin halk arasında geçen klasik söylemlere (erkek çocuğu geç konuşur, teyzesi de tuvaletini 4 yaşında öğrenmişti bir şey olmaz, falancanın kızı da öğrenemiyordu şuradaki sudan içirdiler geçti vb.) daha çok kıymet veriyor olmaları müdahale gerektiren bireyin hayatında geri dönülemez zaman kaybına sebep olabiliyor. Ama bir uzman veya eğitimci tarafından kendilerine objektif yorum olarak yapılan gözlemler, fark edilen farklılıklar söylendiğinde ise aile de şok etkisi yaratarak bir araştırma sürecine girmelerine ve doğru yönlendirmelerle bireyin hayatının değişmesine olanak sağladığını sık sık görüyoruz. Bu noktada okulöncesi öğretmenlerinin dikkatli ve bilinçli olması oldukça önem arz etmektedir. Örneğin; okulöncesi dönemde fark edilmiş özgül öğrenme güçlüğü tanı kriterlerine sahip bir bireye uygulanan doğru müdahale programı ile ilkokula başlaması, fark edilmemiş bir bireyin ilkokula başlaması arasında sadece bilişsel ve dil gelişimi alanlarında değil, sosyal gelişim ve hatta psikoloji alanının da dahil olduğu sorunlarla okul hayatına başlaması gibi çok ciddi farklılıklar oluşmaktadır.

Şimdi sizlere madde madde öğrencilerinizde dikkat etmeniz gereken noktaları en yalın haliyle sıralayacağım. Bu maddelerin sadece bir tanı grubu için değil, farklı tanı gruplarının genel parametreleri olduğunu belirtmek isterim. Eğer öğrencilerinizden birisi ya da birileri;

• Sınıfındaki arkadaşlarının konuşması anlaşılıyor olmasına rağmen konuşması anlaşılmıyorsa,

• Pelteklik, kekemelik, harf söyleyememe gibi konuşma problemleri varsa,

• Zıt kavramları, geometrik şekilleri, renkleri, sayıları öğrenme de problem yaşıyorsa/sürekli kendi içerisinde bunları karıştırıyorsa,

• Zaman zaman sizi duymuyor gibi davranışlar sergiliyorsa,

• Ayakkabılarını, terliklerini sık sık ters giyiyorsa,

• Bazen ortamda konuşulan konudan, var olan çalışmadan bambaşka konuşmalar gerçekleştiriyorsa,

• Göz kontağı kurmaktan ısrarla kaçınıyorsa,

• Bizlerin ekolali dediği tekrarlayıcı konuşmaları varsa (örneğin; nasılsın dediğimizde bireyinde nasılsın diye karşılık vermesi gibi)

• Dikkati çok dağınıksa, bir etkinliği bile tamamlayacak kadar dikkatini sürdüremiyorsa,

• Fiziksel hareketler olarak akranlarına göre çok aktifse veya çok pasifse/yavaşsa,

• Uzakta veya yakınındaki bir şeye bakarken gözlerini kısıyorsa, sık sık kırpıştırıyorsa,

• Kalem tutma, sınırlı alan boyama, resim çizme çalışmalarında akranlarına göre oldukça gerideyse,

• Kendi başına yemek yeme, el yıkama, giyinme-soyunma becerilerinde bağımsız değilse,

• Çok yemek seçiyorsa, denge gerektiren çalışmalarda zorlanıyorsa, dokunsal-işitsel-koklama ile ilgili bir takım hassasiyetleri varsa,

• Özellikle heyecanlandığında, mutlu olduğunda veya sinirlendiğinde ellerini, kollarını vücudunun yanlarında sallıyorsa,

• Bir şey sorulduğunda cevap verirken çokça düşünüyorsa,

• Harf, sayı, şekilleri ısrarla ters çizme durumu varsa,

• Akranlarıyla etkileşime girmeyi tercih etmiyorsa, oyunlara katılmıyor oyuncakları amacına uygun oynamak istemiyorsa…

Bu maddelerin birden fazlasına uyan öğrencinizi/öğrencilerinizi zaman kaybetmeden mutlaka bir çocuk ve genç psikiyatristine yönlendirmenizde fayda olacaktır. Bireyin yapılan klinik müdahalesi sonrasında ihtiyacı olan çalışma alanı özel eğitim, dil ve konuşma terapisi, duyu bütünleme terapisi, ergoterapi, hareket ve spor eğitimi alanlarından hangisi ise uzman hekimin değerlendirmesi ile belirlenmektedir.

Bu son derece hassas olan konuyla ilgili aile ile iletişime geçerken de okulunuzda bulunan psikolog ya da psikolojik danışmandan destek istemeyi de lütfen ihmal etmeyiniz.

Dikkatinizi vererek okuduğunuz için teşekkür ederim.

Gökçe DÖNMEZ

Özel Eğitim Uzmanı