Koklear İmplant Nedir ? İşitsel Rehabilitasyon Süreci ve Takibi

Koklear implantlar işitme cihazından hiç yarar görmeyen veya sınırlı yarar gören ileri ve çok ileri derecede sensörinöral işitme kaybı olan kişilerde işitsel işlevselliği restore edebilen implante edilebilir tıbbi cihazlardır.

Peki koklear implant nasıl çalışır ve pediatrik grupta ameliyat sonrası takip ve işitsel rehabilitasyon nasıl olmalıdır?

Koklear implant sayesinde kulağa gelen akustik uyaran, iç kulakta işitmeyi sağlamak için gerekli olan tüy hücrelerinin bulunmaması veya zarar görmüş olması durumunda bu kısmı geçerek doğrudan işitme sinirini uyararak beyne iletilir.

Koklear implant cerrahisi sonrası iyileşmeyle beraber dış parça takılır ve cihazın programlanması yapılır. Bu süreçten sonra çocuktan ilk beklenen bebeğin/çocuğun ve ailenin implanta alışması ve bebeğin/çocuğun gün içerisinde cihazını çıkartmamasıdır. Bunu sağlamamızdaki temel amaç bebeğin/çocuğun yeni cihazıyla işitsel algı (dinleme becerilerini) geliştirebilmesidir. Bu süreçte rehabilitasyon sürecine başlamış ve bireysel rehabilitasyon programına devam etmesi önerilmektedir. Aile ile işbirliği içerisinde yapılacak bu terapilerde aile aktif rol oynamalıdır.

Koklear implantasyon sonucu her çocuğun bireysel gelişim özellikleri ve öğrenme becerileri göz önüne alınarak bireyselleştirilmiş eğitim programı oluşturulmalı ve buna göre terapi aralıkları belirlenmelidir. Aile bu süreci evde takip ederken, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezindeki odyoloğun kurumda ve okul çağındaki koklear implant kullanıcısı çocukların sınıf öğretmenlerinin okulda olacak şekilde iş birliği yaparak destek eğitimi programını uygulaması beklenir.

Takip sürecinde temel hedefler ne olmalıdır?

• Ailelere işitsel algı, dil ve konuşma gelişimini desteklemeye yönelik danışmanlık verilmeli,

• Ailelere rehabilitasyon programında yaşadıkları zorluklara yönelik öneriler verilip yeni kazanımlar belirlenmeli,

• Koklear implant kullanan çocuğun özel eğitim ve rehabilitasyon merkezindeki odyoloğu, okul öncesi eğitim merkezindeki veya okuldaki öğretmeni ile görüşerek farklı sosyal ortamlardaki desteklenmesi gereken yanların belirlenmesi ve güçlüklerin çözümü için öğretmenler ile işbirliği yapılması,

• Belli periyotlarla koklear implant kullanan çocuğun işitsel algı, dil ve konuşma değerlendirmelerinin yapılması,

• Takip süresince içinde ruhsal, gelişimsel ve davranış sorunları ile karşılaşılırsa bu sorunlara yönelik gerekli yönlendirmeler yapılması,

• Okul öncesi koklear implant kullanan çocukların, okula başlama yaşına kadar akranlarıyla benzer işitsel ve dil gelişim düzeyini yakalaması hedeflenmektedir.

İşitsel algı(dinleme becerileri) gelişim süreci nedir, kaç aşamada gerçekleşir?

İşitsel algı gelişimi, çocuğun işitsel uyaranları tanıma ve anlama sürecidir. Yapılan birçok çalışmada konuşma/dil gelişimi için gerekli ilk koşullardan biri de işitsel algı olduğu bilinmektedir. İşitsel algı gelişimi dört aşama da gerçekleşir.

1.     Sesi Fark Etme

2.     Sesi Ayırt Etme

3.     Sesi Tanıma

4.     Sesi Anlama

Sesi fark etme aşamasındaki bir çocuk sesin varlığına ve yokluğuna cevap verebilme aşamasındadır. Sesi ayırt etme düzeyindeki bir çocuk ise iki veya daha fazla konuşma veya çevresel uyaran arasındaki benzerlik ve farklılıkları algılama becerisine sahiptir. Sesi tanıma aşamasında, ses kaynağının neye ya da kime ait olduğunu keşfetmeye başlar. Yani koklear implantlı bir çocuk bu aşamadayken duyduğu sesi hem tekrar edebilir hemde sesle ilişkili görseli gösterebilir. İşitsel algı gelişimi dikkatle başlar ve anlamayla sonlanır. Son aşama olan sesi anlama seviyesindeki bir çocuk sorulan sorulara anlamlı cevaplar verir, komutları takip eder ve bir sohbete katılarak konuşmayı sürdürebilir. Sesi anlama döneminde çocuğun yaşı ve gelişimine uygun hikâyeye ait olayları belli ifadeleri kullanarak tekrarlayabilmesi, farklı zorluk düzeyindeki konuşma uyaranlarını anlaması ve yerine getirebilmesi amaçlanır.

İşitme kayıplı bireyler için geliştirilmiş işitsel algı testleri aracılığıyla çocuğun yukarıda belirtilmiş olan dinleme becerilerinin hangi düzeyde olduğu değerlendirilip terapi programı ona göre hazırlanması gerekir. Çocuklar için İşitsel Algı Testi (ÇİAT) bu alana hitap eden ve ülkemizdeki odyologlar tarafından tercih edilen bir test bataryasıdır.

İşitme kayıplı bebek ve çocuklarda işitme kaybının etkisi en fazla konuşma ve dil becerileri üzerinde görüldüğünden dil becerilerinin değerlendirilmesi de mutlaka yapılmalıdır.

KAYNAKÇA

1.     Odyoloji Klinik Uygulama Protokolleri, Sennaroğlu G.,Yücel E.,Türkyılmaz M. D.,Çınar B.,Batuk M., Editör, Hipokrat, Ankara, 2018

2.     YÜCEL, Esra; ÖZKAN, Hilal Burcu. İşitsel rehabilitasyon. Türk Odyoloji ve İşitme Araştırmaları Dergisi, 2020, 3.1: 19-22.

3.     SENNAROĞLU, Gonca; BATUK, Merve; ŞULE, K. A. Y. A. Koklear İmplantasyon: Odyolojik Değerlendirme, Preoperatif, İntraoperatif ve Postoperatif Takip. Türk Odyoloji ve İşitme Araştırmaları Dergisi, 2019, 2.2: 24-29.

ŞULE ANAR

Çocuk Gelişimi Uzmanı & Odyolog