Özel Eğitimde Okul Yerleştirme Kararı: RAM'ın Yetkisi ve Okulun İtiraz Hakkı

Merhaba sevgili okurlar.

Bugün sizlere özel eğitim hizmetlerinin temel çalışmalarından eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinin ikinci bölümünü anlatacağım. Bir önceki yazımda tıbbi tanılama işlemlerini ele almıştım. Bu yazımda ise sizlere eğitsel tanılama işlemlerini anlatacağım.

Özel Eğitim ve RAM'da Eğitsel Tanılama Süreci

Eğitsel tanılama işlemleri, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı olan Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde (RAM) özel eğitim öğretmenleri ve/veya psikolojik danışmanlar tarafından yapılır. Bireysel değerlendirme sonrasında ilgili kurulların ortak ya da çoğunluk kararına göre bu işlem sonuçlandırılarak kayıt altına alınır. Bu kayıt, bireyler için okula yerleştirme ve/veya rehabilitasyon merkezlerinden destek özel eğitim alma işlemleri şeklinde sonuçlanır.

RAM’da "15-20 dakika çocuğuma baktılar, sonra da bizi yolladılar" gibi meşhur cümleleri duymuşsunuzdur. Eski bir RAM çalışanı olarak, karmaşık olan bu süreci en basit haliyle kendi çerçevemden sizlere anlatayım:

RAM ve Özel Eğitim Hakkı: Süreç Nasıl İşler?

Geçen yazımızda yer alan 3 yaşındaki Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış Yusuf, sağlık kurulu raporunu (18 yaşından küçük olduğu için ÇÖZGER) almıştı. Ailenin bir sonraki adımı, çocuğu için yasal olarak garanti altına alınmış olan eğitim haklarını edinmektir. Bu hak, RAM kanalı ile gerçekleşir.

RAM'lar bir devlet kurumu olduğu için, yapılan işlemler belirlenmiş yazılı kurallar doğrultusunda gerçekleşir. Bir özel gereksinimli bireyin eğitim hakkını edinebilmesi için ilk şart, geçerli bir sağlık kurulu raporudur. RAM’da eğitsel tanılama yapılabilmesi için “zihinsel yetersizlik” haricinde diğer tüm yetersizlik türleri için tam teşekküllü hastanelerden alınmış bir sağlık kurulu raporu gereklidir.

Yusuf’un velisi, adresinin bağlı olduğu bölgenin sorumlu olduğu RAM’ı arayarak “Eğitsel Değerlendirme Randevu Talebi” oluşturmalıdır. RAM, aileye randevu takvimi doğrultusunda bir gün ve saat verirken, sağlık kurulu raporu, bireyin ve ailenin TC kimliği, bireyin okul kaydı varsa okuldan alınmış eğitsel değerlendirme isteği formu ve öğrenci belgesi gibi evrakları isteyebilir.

RAM Değerlendirmesinin Detayları: Neden Sadece Kaba Değerlendirme Yapılır?

Randevu günü Yusuf ailesiyle birlikte RAM’a gider. Evrak teslimi ve kimlik teyidi sonrasında, birey ve ailesiyle birlikte eğitsel değerlendirme odasına geçilir. Değerlendirmeyi yapan personel, Yusuf ile iletişim kurarak onu rahatlatır. Daha sonra, temel ihtiyaçlarını belirleme adına “Kaba Değerlendirme” formatında, Bakanlıkça hazırlanmış olan form yönergeleri doğrultusunda bir dizi soru veya yönergeler sunar.

Burada, "15-20 dakika" şikayetinin özü yatmaktadır. RAM'da Yusuf ayrıntılı olarak değerlendirilmez. Yusuf'un temel ihtiyaçlarının olduğu özel eğitim modülleri belirlenir. Bu modüllerin ayrıntılı değerlendirmesi diğer eğitim kurumlarına bırakılır. Zaten özel eğitimin doğası gereği, bir eğitim planı oluşturmak için eğitim verecek kişinin çocuğu bizzat değerlendirmesi gerekir. Bu nedenle RAM'a kızmayın. RAM raporunda artık eskisi gibi "şunu şunu çalışın" demek yerine, "şu modülü çalışın" denilmektedir.

Okul Yerleştirme Kararı ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği

Bu kısımda bireyin rehabilitasyon merkezlerinden özel eğitim hizmeti alabilmesi için gerekli iş ve işlemlerden bahsetmiş oldum. Gelelim can alıcı noktalardan bir diğerine: resmi tedbir değerlendirmesi (yerleştirme kararı).

Birey eğitsel açıdan değerlendirilirken 36 ayını doldurmuş ise, Özel Eğitim Hizmetleri yönetmeliğinin 11. maddesinin b bendi der ki: 36 ayını tamamlayan özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için okul öncesi eğitim zorunludur.

Bu madde doğrultusunda Yusuf için okul öncesi zorunlu eğitim doğrultusunda ilgili karar alınmalıdır. Bu karar Yusuf’un performansına ve ihtiyaçlarına bağlıdır. Yusuf için özel eğitim anasınıfı kararı da çıkabilir, okul öncesi tam zamanlı kaynaştırma kararı da çıkabilir. Bu karar da önce RAM personelleri tarafından bir üst kurula öneri olarak sunulur.

Toparlayacak olursak, özel gereksinimli bir birey için eğitsel tanılama hizmetleri bu şekilde özetlenebilir. Unutmayın, kağıt üzerinde her şey mükemmeldir; ancak kurumlar bu çerçevede mümkün olanı yapar.

Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle...

Yusuf Can SEVİMLİ

Özel Eğitim Öğretmeni