Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama Süreci 2

Merhaba sevgili okurlar.

Bugün sizlere özel eğitim hizmetlerinin temel çalışmalarından eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinin ikinci bölümünü anlatacağım.

Bir önceki yazımda tıbbi tanılama işlemlerini ele almıştım. Bu yazımda ise sizlere eğitsel tanılama işlemlerini anlatacağım. Eğitsel tanılama işlemleri Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olan Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde (RAM) Özel Eğitim Öğretmenleri ve/veya Psikolojik Danışmanlar tarafından yapılır. Bireysel değerlendirme sonrasında ilgili kurulların ortak ya da çoğunluk kararına göre bu işlem sonuçlandırılarak kayıt altına alınır. Bu kayıt işlemi bireyler için okula yerleştirme ve/veya rehabilitasyon merkezlerinden destek eğitim alma işlemleri şeklinde sonuçlanır. Buraya kadar okuduklarınız işin kaba taslağı. Şimdi gelelim şu meşhur cümlelere-duymuşsunuzdur ya da telaffuz etmişssinizdir-:

“RAM’da 15-20 dakika çocuğuma baktılar, sonra da bizi yolladılar... O kadarcık sürede nasıl anladılar... Bu kadar kısa sürede nasıl sağlıklı bir değerlendirme yapılır... vb” Eski bir RAM çalışanı olarak karmaşık olan bu süreci en basit hali ile kendi çerçevemden sizlere anlatayım:

Geçen yazımızda yer alan 3 yaşındaki Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış Yusuf için sağlık kurulu raporunu (18 yaşından küçük olduğu ÇÖZGER) almıştı. Ailenin bir sonraki adımı çocuğu için yasal olarak garanti altına alınmış olan eğitim haklarını edinmek olmalıdır.

Peki bu aile bu hakkı nereden ve nasıl edinebilir?

Bu hak RAM kanalı ile gerçekleşir. RAM’lar bir devlet kurumudur. Devlet kurumlarının her iş ya da işlem konusunda belli başlı yönetmelik, yönerge, kılavuzu vs. vardır. Yani demem o ki, gittiğiniz herhangi bir devlet kurumunda bir rastgelelik göremezsiniz. Yapılan işlemler belirlenmiş yazılı kurallar doğrultusunda gerçekleşir. Bir özel gereksinimli bireyin eğitim hakkını edinebilmesi için de gerekli şartlar vardır. Bu şartların ilki geçerli bir sağlık kurulu raporudur. RAM’larda eğitsel tanılama yapılabilmesi için “zihinsel yetersizlik” haricinde diğer tüm yetersizlik türleri için tam teşekküllü hastanelerden alınmış bir sağlık kurulu raporu gereklidir.

Evet Yusuf için sağlık kurulu raporu alınmıştı. Yusuf ‘un velisi (veli olmayan durumlar için vasi ya da yetkilendirilmiş bakıcı/personel olabilir) “adresinin bağlı olduğu bölgenin sorumlu olduğu” RAM’ı arayarak “Eğitsel Değerlendirme Randevu Talebi” oluşturmalıdır. RAM aileye randevu takvimi doğrultusunda hafta içi bir gün ve saat için randevu verecek olup bazı evraklar isteyebilir. İsteyebilir dememdeki kasıt şu ki ülkemiz genelinde RAM’ların uygulamada farklı işleyişler olmasıdır. Ancak genel olarak ilk kez RAM’a eğitsel değerlendirme için giden bir bireylerden RAM yetkilileri sağlık kurulu raporu, bireyin ve ailenin TC Kimliği, bireyin okul kaydı varsa o okuldan alınmış eğitsel değerlendirme isteği formu ve öğrenci belgesi evraklarını isterler.

Yusuf 3 yaşında olduğu için okul evrakı hariç diğer evrakları aile hazırladıktan sonra randevu günü ailesi ile birlikte RAM’a randevu saati öncesinde gitti. Evrak teslimi yapıldı. Sonrasında kimlikler ve sağlık kurulu raporu teyit edildi ve birey ile ailesinden bir kişiyle (iki de olabilir) birlikte eğitsel değerlendirme odasına gidildi.

Eğitsel değerlendirme işlemi bütüncül bir işlemi ifade ettiğinden aile ve çocuğun gelişim öyküsü ile ilgili formlar doldurulduktan sonra değerlendirmeyi yapan personel Yusuf ile iletişime geçmek ve Yusuf’un performansını rahatça yansıtabilmesi adına onu rahatlatma adına iletişim girişimde bulunur. Olumlu bir durumda aile yokmuşcasına Yusuf’un temel ihtiyaçlarını belirleme adına “Kaba Değerlendirme” formatında Bakanlıkça hazırlanmış olan form yönergeleri doğrultusunda Yusuf’a bir dizi soru ya da yönergeler sunar. Hani yazının başında demiştik ya “15-20 dakika çocuğuma baktılar...” işte tam burada bu diğer cümlelerin özü yatmakta. Nasıl mı ? Şöyle izah edeyim: RAM’da Yusuf değerlendirilirken ayrıntılı değerlendirilmez. Yusuf’un temel ihtiyaçlarının olduğu eğitim modülleri belirlenir. Bu modüllerin ayrıntılı değerlendirmesi diğer eğitim kurumlarına bırakılır. Çünkü bir çocuğu 1 saatlik bir eğitsel değerlendirmesinde bile tam olarak ayrıntılı değerlendiremezsin. Kaldı ki Özel Eğitim Hizmetleri yönetmeliğindeki okul yerleştirme kararına okulun itiraz hakkı okula yazının ulaştığı tarihten itibaren 6 hafta sonrasına verilmiştir. Yani Bakanlık der ki, olası bir yanılma payı var ise öncesinde değerlendirme ve gözlemlerini yap, verilerini oluştur. Sonra itiraz et. Yani bir birey temel ihtiyaçları doğrultusunda değerlendirildikten sonra eğitim verecek kişi ya da kurum zaten çocuğu değerlendirecektir. Değerlendirmelidir de. Çünkü bunu yapmadan bir eğitim planı oluşturmak özel eğitimin doğasına aykırıdır. Özetle RAM’a kızmayın. Ayrıca RAM’lar bu şeklide bir değerlendirme sistemine geçtiği için bireyin Özel Eğitim Değerlendirme Kurulundan çıkan raporunda eskisi gibi şunu şunu çalışın demek yerine şu modülü çalışın demektedir.

Bu kısımda bireyin eğitsel performansı doğrultusunda bireyin rehabilitasyon merkezlerinden özel eğitim hizmeti alabilmesi için gerekli iş ve işlemlerden bahsetmiş oldum. Gelelim can alıcı noktalardan bir diğerine: resmi tedbir değerlendirmesi (yerleştirme kararı). Birey eğitsel açıdan değerlendirilirken 36 ayını doldurmuş ise -ki Yusuf 3 yaşında idi- Özel Eğitim Hizmetleri yönetmeliğinin 11.maddesininin b bendi der ki:

Madde-11

b) 36 ayını tamamlayan özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için okul öncesi eğitim zorunludur. Çocukların gelişimi ve özellikleri dikkate alınarak okul öncesi dönemde eğitim süresi uzatılabilir.

Bu madde doğrultusunda Yusuf için Okul Öncesi Zorunlu Eğitim doğrultusunda ilgili karar alınmalıdır. Bu karar Yusuf’un performansına ve ihtiyaçlarına bağlıdır. Yusuf için Özel Eğitim Anasınıfı kararı da çıkabilir Okul Öncesi Tam Zamanlı Kaynaştırma kararı da çıkabilir. Bu karar da önce RAM personelleri tarafından bir üst kurula öneri olarak sunulur. Üst kurullar çeşitli sebeplerle öneriyi reddedebilir. Bu durumda RAM’lara kızmak ya da kötülemek bir şeyi değiştirmeyecektir.

Toparlayacak olursak özel gereksinimli bir birey için eğitsel tanılama hizmetleri bu şekilde özetlenebilir. Şunu da unutmayın ki kağıt üzerinde her şey mükemmeldir çünkü devletler bir işin yapılabilmesi için mükemmel olanı sunar, kurumlar da bu çerçevede mümkün olanı yapar.

Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle...

Yusuf Can SEVİMLİ

Özel Eğitim Öğretmeni